Klimaatactivisten bestormen de kunstwereld: ‘Bestaan die mooie landschappen uit de musea nog wel?’

Op 22 juli hebben twee klimaatactivisten van de Italiaanse actiegroep Ultima Generazione (‘laatste generatie’) hun handen vastgelijmd aan het bekende schilderij Primavera (ca. 1480) van Sandro Botticelli, dat in de Galleria degli Uffizi in Florence hangt. Ook rolden ze een spandoek uit met de tekst: ‘Laatste Generatie, geen gas, geen kolen’. De website van het Uffizi beschrijft het schilderij als een ‘viering van liefde, vrede en welvaart.’ Kort erna werden de klimaatactivisten door de bewakers weggesleept.

In een verklaring op de website schrijft Ultima Generazione dat de groep aan een nieuw seizoen van acties in musea is begonnen. De actievoerders raadpleegden experts over een manier om zichzelf aan schilderijen vast te lijmen zonder die te beschadigen. In dit geval zaten hun handen vast aan het glas dat voor het paneel zit (de Primavera is op hout geschilderd.)

Ze richten zich op Italië omdat dat land internationaal erkend wordt als bakermat van het artistieke erfgoed. Ze gebruiken kunstinstellingen waar jaarlijks miljoenen toeristen langskomen om het artistiek erfgoed te bewonderen, om alarm te slaan. We bewegen ons namelijk in de richting van een sociale en ecologische ineenstorting, volgens de actiegroep. Het doel is dat hun verzoeken door alle sociale en artistieke instellingen aan de overheid worden voorgelegd.

“Net zoals we ons cultureel erfgoed beschermen, moeten we ons ook inzetten voor de bescherming van de planeet, die we met de rest van de wereld delen,” schrijft de groep hierover op haar website. Het een gaat niet los van het ander; de aanhoudende sociale en ecologische ineenstorting ‘zal ook tragische gevolgen hebben voor het behoud van de plaatsen waar cultureel erfgoed wordt bewaard’.

Het Laatste Avondmaal

Actiegroep Ultima Generazione lijkt geïnspireerd door het werk van Just Stop Oil, een Britse actiegroep waarvan de leden al eerder hun handen vastlijmden aan kunstwerken. Just Stop Oil wil dat de regering stopt met het verstrekken van vergunningen voor nieuwe olie- en gasprojecten. Begin juli werden twee jonge klimaatactivisten gearresteerd nadat ze het schilderij The Hay Wain (1821) van John Constable met grote vellen papier hadden bedekt, met daarop een apocalyptische visie op de toekomst. Ook lijmden ze hun handen vast aan de lijst.

Ook in de Royal Academy of Arts in Londen lijmden vijf klimaatactivisten van de groep hun handen vast aan een belangrijk werk: Het Laatste Avondmaal, een reproductie op ware grootte van het beroemde 15de-eeuwse werk van Leonardo da Vinci.

Caspar Hughes (50) is klimaatactivist bij Just Stop Oil en zat bij de groep actievoerders die de handen vastlijmden aan Het laatste Avondmaal. Hij vertelt telefonisch over zijn beweegredenen. Artistieke en culturele instellingen zijn volgens hem belangrijke scheidsrechters van onze cultuur. “Mensen die gezegend zijn met creatieve verbeeldingskracht hebben onze geschiedenis en ideeën vastgelegd. Het zijn ruimtes voor introspectie en onderzoek.”

Maar waarom beschermen we al die beroemde schilderijen van landschappen, maar niet de landschappen zelf, vraagt Hughes zich af. “Bestaan de prachtige landschappen, die we in musea zien, nog wel? Uiteindelijk zal het nergens meer veilig zijn naarmate het klimaat verergert, ook niet in musea en galeries. De liefde en waardering die we voor kunst hebben is duidelijk, er zijn talloze plekken waar we deze verbluffende werken kunnen aanschouwen. Door onze acties verbreken we de verbinding die we met kunst hebben en veroorzaken we een psychische schok om het bewustzijn van het publiek te bereiken.”

Onvoldoende bewustzijn

Volgens Hughes zijn artistieke en culturele instellingen deel van het systeem dat we hebben gecreëerd, ‘een systeem dat zichzelf consumeert’. “Wat ik schokkend vind, is dat we weinig kunst zien die onze verslaving en consumptie van fossiele brandstoffen weerspiegelt. Hierdoor denk ik dat veel kunstenaars, net als het publiek, zich niet bewust zijn van hoe ernstig de situatie is."

“Stel je voor welke impact het kan hebben als artistieke en culturele instellingen besluiten om hun deuren te sluiten totdat onze regeringen beseffen waar ze mee bezig zijn.” Hughes ziet deze acties als een stap in de richting van een veiligere toekomst. Als het doel van de acties was om zo veel mogelijk aandacht te krijgen en een discussie op gang te brengen, lijkt dat alvast gelukt.

Het Rijksmuseum reageert kort op de acties in de Europese musea: “We zijn altijd waakzaam. Bescherming van bezoekers, medewerkers, kunst en het gebouw heeft onze hoogste prioriteit.” Wat voor impact klimaatverandering op het Nederlands cultureel erfgoed kan hebben, daar spreekt het museum zich niet over uit.