Kahlo en Rivera in het Cobra Museum: de verhalen achter Mexico’s beroemdste kunstenaars

Bezoekers aan Frida Kahlo & Diego Rivera – A Love Revolution die zich verheugen op het werk van de twee beroemdste Mexicaanse kunstenaars aller tijden, moeten hun verwachtingen managen. Je moet eerst door twee zalen met tijdgenoten voordat je het eerste werk van Diego Rivera te zien krijgt. Frida Kahlo komt nog later aan bod. Het is ook niet heel veel dat getoond wordt. Van haar tien schilderijen en ongeveer evenzoveel tekeningen, van hem nog minder.

Er zitten een paar topwerken tussen, daar niet van. Maar deze presentatie gaat meer over de makers en hun verhaal dan over hun individuele kunstwerken. De reden hiervoor is dat de tentoonstelling eigenlijk een verkapte collectiepresentatie is. Het gaat om de verzameling van filmproducent Jacques Gelman en zijn echtgenote Natascha, mecenassen die de Mexicaanse kunst in de breedte ondersteunden. Hun collectie zit dicht op de toenmalige tijdsgeest maar gaat verschillende kanten op en draait niet per se om Kahlo en Rivera. Voor de tentoonstelling in het Cobra Museum heeft gastcurator Stefan van Raay een uitsnede van Gelmans historische snapshot gemaakt die Kahlo en Rivera wel tot brandpunt verheft. De rest dient als inbedding.

Die contextualisering kan misschien wat overdadig aanvoelen maar is geen overbodige luxe. Tijdens hun levens waren Kahlo en Rivera mediaberoemdheden als ‘odd couple’ bij uitstek. Een frêle maar felle vrouw in kleurrijke gewaden naast een logge, twintig jaar oudere reus met uitpuilende ogen. Maar een hedendaags publiek ziet twee afzonderlijke kunstenaars, die na hun dood een heel andere plaats hebben gekregen in het collectieve bewustzijn.

Rivera (1886-1957) werd en wordt binnen Mexico gezien als één van de grootste kunstenaars, zo niet de allergrootste, die het land in de 20ste eeuw heeft voortbracht. Maar hij maakte vooral muurschilderingen en met dat soort nagelvast werk is je zichtbaarheid beperkt en bouw je geen internationale schare bewonderaars op. Rivera’s thematiek – stoere arbeiders en opstandige boeren in sociaal-realistische stijl – doet bovendien wat gedateerd aan.

Fridamania

Voor Kahlo (1907-1954) geldt het tegenovergestelde. Zij werd en wordt in eigen land niet helemaal voor vol aangezien. Ze was echter wel de eerste Mexicaan van wie werk werd opgenomen in de collectie van het Louvre en haar internationale populariteit is sindsdien zo gegroeid dat zonder overdrijving van Fridamania kan worden gesproken. Haar ietwat naïef ogende schilderkunst houdt een omvangrijke merchandise-industrie aan het werk. Het helpt dat 55 van haar 143 schilderijen omvattende oeuvre zelfportretten zijn. Die karakteristieke monobrauw boven een vorsende blik, die bonte klederdracht en gevlochten coupe: een brandmanager had het niet beter kunnen bedenken. Tel bij dat iconische uiterlijk nog een biografie op met een biculturele afkomst, biseksualiteit en diverse handicaps door polio en een heftig verkeersongeluk en je hebt de perfecte held voor een breed scala aan minderheden.

Kunsthistorie en kunstmarkt mogen Rivera en Kahlo uit elkaar hebben gedreven, deze tentoonstelling maakt goed duidelijk dat ze aan dezelfde voedingsbodem zijn ontsproten. Mexico maakte in de eerste helft van de 20ste eeuw een artistieke bloeiperiode door. Er sijpelden veel Europese invloeden door, van Gunther Gerzso’s milde kubisme tot het renaissancistisch geïnspireerde werk van Emilio Baz Viaud. Maar de Mexicanen waren vooral op zoek naar iets eigens.

Bedlegerig

De erfenis van de Mexicaanse Revolutie (1910-1917) speelde daarin een belangrijke rol. Kunstenaars voelden zich geroepen de identiteit van de jonge natie vorm te geven. Sommigen grepen daarbij terug op inheemse beeldtaal of de weergave van het eigen land. Met haar aapjes, stillevens en klederdracht behoort Kahlo tot die groep. Rivera was meer van de klassensolidariteit, inclusief afbeeldingen van Marx en Engels.

Soms waaiert deze tentoonstelling iets te ver uit. De foto’s van Kahlo’s vader voegen bijvoorbeeld niet veel toe. Het teveel hier gaat gepaard met een tekort elders. Zo wordt er niet ingegaan op Kahlo’s lichamelijke beperkingen omdat de samensteller haar absoluut niet wilde neerzetten als slachtoffer. Dat klinkt sympathiek maar het feit dat Kahlo een groot deel van haar leven bedlegerig was, is bepalend voor wat ze maakte: vooral kleine afbeeldingen die ze aankon vanuit bed of rolstoel, van een altijd aanwezig onderwerp, zichzelf.

Ondanks de ondertitel A Love Revolution komt ook de relatie tussen Kahlo en Rivera niet goed uit de doeken. Er is een foto van een kus, citaten getuigen van wederzijdse waardering en uit de portretten die ze van elkaar maakten, spreekt genegenheid. Maar de kunstenaars waren allebei notoir overspelig en ruzies konden hoog oplaaien. Hoe de chemie werkte tussen die twee, blijft net zo onduidelijk als voor Kahlo’s vader die hun huwelijk beschreef als de verbintenis ‘tussen een duif en een olifant’.

Frida Kahlo & Diego Rivera: A Love Revolution. T/m 26 september in Cobra Museum, Amstelveen