In het werk van cameraman en fotograaf Robby Müller draaide alles om licht

De in 2018 overleden Nederlandse cameraman Robby Müller liet een groot fotoarchief na. Eerder was een keuze er uit al te zien in Het Parool, nu zijn er een boek en een tentoonstelling. ‘In één borstzak had hij zo’n klein Minoxje, in de andere altijd een pakje zware Van Nelle.’

Het is officieel nog winter, maar de Prinsengracht wordt deze maandagmiddag beschenen door een felle voorjaarszon. In de huiskamer van Andrea Müller-Schirmer (1963), op de eerste verdieping van een grachtenpand, valt het licht bijna onstuimig naar binnen.

“Toen Robby en ik in mei 1992 voor het eerst dit huis gingen bekijken, was het net zulk weer,” zegt de Duitse weduwe van Robby Müller, de Nederlandse cameraman die werkte met grote regisseurs als Wim Wenders, Jim Jarmusch en Lars von Trier.

“We wisten meteen dat we hier wilden wonen: aan de voorkant grote ramen op het noorden, aan de achterkant op het zuiden. Het licht valt hier ideaal naar binnen. In het trappenhuis zijn kleine rode raampjes, als de zon erdoorheen schijnt, lichten ze fel op.”

Gaatjes als in de krant

In het werk van Robby Müller (1940-2018) draaide alles om licht. Master of Light heette een in 2016 aan hem gewijde overzichtstentoonstelling in filmmuseum Eye. Een twee jaar later uitgebrachte documentaire over zijn werk en leven had de titel Living the Light.

En in 2019 en 2020 had Het Parool de rubriek ‘Amsterdams Licht’ met daarin wekelijks een door Robby Müller in de stad gemaakte foto, voorzien van een korte overdenking door Andrea Müller.

Nu is er het boek Amsterdam Photos, met daarin dezelfde foto’s, ook weer afgedrukt op krantenpapier. In de pagina’s van het boek zitten zelfs net zulke gaatjes als in de krant soms aan de zijkant van de pagina’s, een resultaat van het drukprocedé.

Robby Müller bekeek de wereld graag door een lens, van een filmcamera dan wel een fototoestel. “Hij had zijn werk als cameraman, maar als we op vakantie gingen had hij een tas met vaak wel zeven fototoestellen en camera’s bij zich,” vertelt Müller-Schirmer. “In een borstzak had hij dan nog ook zo’n klein Minoxje. En in de andere borstzak altijd een pakje zware Van Nelle.”

Nog een vakantieherinnering: “Hij had geen rijbewijs dus ik reed. De hele weg van het vliegveld naar onze bestemming zat hij te filmen. Waren we bij ons vakantiehuis aangekomen, dan werd dat ook eerst filmend verkend.”

Hij liet een groot archief aan foto’s en films na, dat nu wordt beheerd door Andrea Müller, die beeldredacteur van beroep is. Het archief bevat onder meer tweeduizend polaroidfoto’s. Robby Müller was gek op het fotosysteem waarbij direct een afbeelding uit het toestel komt.

“De foto’s die Robby met zijn polaroidcamera’s maakte waren een soort studiemateriaal voor zijn werk als cameraman. Hij kende het systeem ook uit de filmwereld. Daar werd het gebruikt als hulpmiddel bij de continuïteit. Toen ik nog met kostuums werkte in de filmwereld maakte ik er ook gebruik van.”

Zij en Robby Müller leerden elkaar in 1990 kennen bij de opnames van de film Bis ans Ende der Welt van regisseur Wim Wenders. “Ze hadden al in de hele wereld gedraaid, ik kwam er pas bij tijdens het nadraaien in Berlijn. Ik kleedde de figuranten.”

En toen sloeg de vonk meteen over? “Robby zei altijd van wel. Ik was ook wel verliefd op hem, maar hij was 23 jaar ouder, dus ik moest er even over denken. Ik wist niets van zijn werk, nadat ik erachter was gekomen dat hij best bekend was, moest ik ook bij mezelf nagaan: vind ik die bekendheid leuk of vind ik hem leuk?”

Het kwam helemaal goed tussen de twee. Ze trouwden, gingen in Amsterdam wonen en kregen een kind. “Tot onze zoon naar school moest, hebben we over de hele wereld gereisd. Het was de tijd van mijn leven.”

Hoe was Robby Müller als Nederlander eigenlijk in de Duitse filmwereld beland? “In de jaren zestig ging hij er als assistent van cameraman Gérard Vandenberg heen. Op een filmset leerde hij Wim Wenders kennen, toen nog student aan de filmacademie. Wim vertelt graag hoe hij Robby achter een camera zag staan – met één hand was hij aan het scherpstellen, met de andere draaide hij tegelijkertijd een sjekkie – en meteen wist: met hem kan ik werken.”

Müller was lange tijd de vaste cameraman van Wenders, met wie hij onder meer de filmklassieker Paris, Texas maakte. Met de Amerikaanse regisseur Jim Jarmusch maakte hij het al even klassieke Down by Law, met de Deen Lars von Trier Breaking the Waves.

Een buikmens

De mens Robby Müller wordt door Andrea omschreven als gevoelig. “Hij was een buikmens, geen hoofdmens. Ik kon op een meer intellectuele manier ruzie maken, hij kon daar helemaal niet tegen. Door zijn gevoeligheid kon hij ook slecht tegen stress. Volgens mij leidde dat ook, samen met het roken, tot de neurologische problemen die hij had.”

Robby Müller had voorafgaand aan zijn dood een langdurig ziekbed. “Maar hij was blij met alle waardering die hij kreeg; hij heeft in die tijd veel onderscheidingen ontvangen. Hij was aangenaam verbaasd over de belangstelling voor zijn polaroids. Acht jaar heeft hij hier in de huiskamer in bed gelegen, hij genoot van het binnenvallende licht.”

Robby Müller: Amsterdam Photos (Roma Publications, 25 euro). De bijbehorende tentoonstelling is t/m 5/3 te zien in Eye. Ook in The Bakery/Annet Gelink Gallery zijn tot 4/3 foto’s van Müller te zien.