In Gaka is het alsof de danseressen Japanse karakters schrijven op een canvas van zand

Pianiste Tomoko Mukaiyama werkt graag samen met dansers en choreografen. Acht jaar geleden maakte ze Shirokuro met Nicole Beutler, daarvoor was ze al te zien in Jiri Kyliáns Tar and Feathers.

Voor de dansfilm Gaka streek ze neer op een van de vulkanische Izu-eilanden bij Kouzushima, waar Amaterasu’s rots oprijst uit de zee. Daar componeerde ze haar eigen ‘nobel lied’ over licht en duisternis, geesten en goden.

Het was de eerste keer dat Mukai­yama samenwerkte met filmmaker Reinier van Brummelen. Inmiddels hebben ze ook een serie virtuele concerten (‘music cinema’) gemaakt, waaronder vorige maand TWO – in transit Hara Museum.

Tempeldanseressen op Oerol

De dans in Gaka is van de hand van Un Yamada, die in Japan een modern dansgezelschap heeft en een choreografie voor negen sprookjesachtige ‘tempeldanseressen’ leverde. Die schreden twee jaar geleden tijdens Oerol al over Terschelling, waarvan ook beelden te zien zijn in de film.

De godinnenrol wordt vertolkt door Ema Yuasa. Zij maakte jarenlang furore bij het Nederlands Dans Theater en werkt nu als freelancer samen met onder andere architecten, modeontwerpers en performers uit het Nôhtheater. Het is een prachtig team, waarbij bovendien Maxim Shalygin en Michael Gordon moeten worden vermeld, die speciaal voor Mukai­yama muziek componeerden.

Krachtige kleuren

Het resultaat is een caleidoscopisch ritueel, dat shinto-, sjamanistische en theatertradities mixt met eigentijdse dans. Met haar muziekkeuze leidt Mukaiyama ons zowel langs de romantiek van Liszt (Nuages gris) en de dramatiek van Stravinsky (Petroesjka), als langs de hedendaagse klankwerelden van eerder genoemde componisten. Horen we aan het begin een taikodrummer, aan het eind klinkt een door haarzelf gezongen wiegelied.

Wat beeld betreft zijn secties in archaïsch zwart-wit versneden met fragmenten in onwaarschijnlijk krachtige kleuren – van hemels blauw voor de wolkenluchten in de late avond tot maximaal magenta voor Amaterasu’s rots in de vroege ochtend – waardoor de werkelijkheid surreëel wordt. Meditatief is de scène waarin de danseressen op het strand van bovenaf zijn gefilmd terwijl zij brede stroken wit satijn met zich mee trekken: alsof ze Japanse karakters schrijven op een canvas van zand – met alleen het geluid van wind en zee.

Full body extase

De beelden, de bewegingen, de muziek, de luchten en het water – het schuift allemaal wonderwel aan elkaar. Maar het allermooist is Yuasa’s solo in het hart van de film. Haar dans begint met een zacht golvende hand en bouwt op tot een sensuele full body extase. Minutenlang stuwt de energie door haar lijf en slingeren armen door de lucht. Een visueel poëtische en meeslepende ervaring. De camera zit dicht op haar huid, haar ademhaling is hoorbaar. Dichter bij dans kun je niet komen.