Hoe een zwarte vogel altijd een voorbode is van iets

Als je het trappetje afdaalt naar de Bakery, de projectruimte van Annet Gelink Gallery, valt je blik eerst op een verlaagd plafond. Het staketsel met latten is maar half af, of half vergaan, dat is niet helemaal duidelijk. In de hoek van de ruimte zit een stoffig ventilatierooster. Zat dat er altijd al?

Beneden draait een video waarin de hoofdrol wordt gespeeld door een raaf. Het dier bevindt zich in een ruimte die hij verkent en een beetje overhoop haalt. De vogel haalt papieren servetjes uit een dressoir en laat die een voor een op de grond vallen. Met zijn snavel hakt hij ook een gaatje in een van de wanden. De raaf is van zeer dichtbij gefilmd. Het geruis van elk veertje is duidelijk hoorbaar.

Traumatische gebeurtenissen

Constant Companion, zoals het werk heet, is opgenomen in een set die door kunstenaar Minne Kersten zelf gemaakt is, midden in een kapel in Hoorn. Vier uur lang werd het interieur verkend door de raaf, Kersten bracht dat terug naar zes minuten.

Minne Kersten: “De raaf is een uitgangspunt voor bepaalde speculaties over architectuur. De Stone Tape-theorie bijvoorbeeld. Dat is het idee dat bepaalde gebouwen ontvankelijk zijn voor emotionele of traumatische gebeurtenissen, dat er meer dingen plaatsvinden dan we kunnen verklaren. De oorsprong ligt in de negentiende eeuw, toen mensen erg in spookverhalen geïnteresseerd waren. Dat je een ruimte binnenloopt en onheil voelt, alsof er al een verhaal heeft plaatsgevonden.”

Tijdsbeleving

De figuur van de raaf is heel erg bepaald door literatuur, vertelt Kersten. Ze heeft ook een stapeltje boeken meegenomen over raven en kraaien. Crow bijvoorbeeld van Ted Hughes, die de kraai gebruikt als symbool voor de duistere, onderbewuste kant van de mens. Of Verdriet is het ding met veren van Max Porter, waarin een vader en twee jonge zoontjes worden geconfronteerd met een kraai nadat de moeder is overleden. Of Denise Riley’s Time Lived, Without Its Flow, ook een boek over rouw. “Het gevoel van tijd in dat boek vond ik nu ook vrij relevant, omdat we tijdens covid een ander tijdsbeleving hebben.”

“Voor mij was het een uitgangspunt om te praten over de emotie van rouw. Hoe een zwarte vogel altijd een voorbode is van iets. Er bestaat een soort bijgeloof dat een raaf of kraai een boodschap is; in veel culturen zijn raven en kraaien boodschappers die met een bovennatuurlijke wereld kunnen communiceren.”

Voor de film werkte Kersten met de begeleider van de raaf, die het dier door en door kent. “Wat ik zelf interessant vind is dat je nooit om je menselijke blik heen kan komen. Dus dat je er van alles op projecteert. Emoties of een soort van doel. Zit er logica in wat het dier doet? Waarom doet hij bepaalde dingen?”