Hoe Amerikaanse supermarktmuziek een Amsterdamse popmuzikant inspireert

Voor zijn project Tapedag laat Keez Groenteman zich inspireren door Amerikaanse warenhuis­muziek uit de jaren negentig. Tijdens ADE treedt Tapedag op in de Bijenkorf.

Elke maand en later elke week was er een nieuwe tape, die dan hele dag werd afgedraaid in de hypermarkten van het Amerikaanse Kmart. Er stonden actuele hits en golden oldies op, veelal in instru­mentale bewerkingen, maar er was ook speciaal voor Kmart gemaakte muziek, muzak in vaktermen. Tussendoor werden de aanbiedingen van die maand of week aangeprezen: ‘Attention shoppers…’

Tegenwoordig zijn er nog slechts zeventien Kmarts, maar in de jaren negentig had je ze overal in de Verenigde Staten. Het was de tijd dat Mark Davis bij Kmart werkte. Bij de meeste Kmarts werden de muziektapes na gebruik weggegooid. Davis bewaarde ze en wist ook tapes te bemachtigen uit de tijd voordat hij zelf bij Kmart werkte (de eerste winkel opende in 1962).

Een jaar of tien geleden zette Davis zijn collectie online. Misschien dat Kmartmedewerkers destijds gek werden van de bandjes, die onafgebroken 12 tot 14 uur per dag werden gedraaid, maar voor de luisteraar van nu zijn ze hoogst intrigerend. Soms klinkt de muzak bijna doods, terwijl ze gelijktijdig iets kalmerends heeft.

Kapot geluid

De Amsterdamse muzikant en componist Keez Groenteman ontdekte Davis’ Kmartcollectie vier jaar geleden toen hij werkte aan muziek voor een theaterbewerking van de film Thelma & Louise (1991). “Er zat een scène in die zich afspeelt in een supermarkt. Hoe klonk daar de muziek in de jaren negentig, vroeg ik me af. Googelend kwam ik uit bij Mark Davis.”

Groenteman was meteen gegrepen. “Ik heb er uiteindelijk niets mee gedaan in de voorstelling, maar luisterde er veel naar. Instrumentale pop, ik miste zulke muziek.”

Wat Groenteman ook fascinerend vond, was dat de muziek op de Kmarttapes behoorlijk ‘kapot’ klonk, zoals hij het noemt. “Het intensieve gebruik is aan die muziekcassettes af te horen. Er zit ontzettend veel ruis op, er zijn problemen met het stereo-effect en je hebt heel veel drops; de spanning op de tape valt dan even weg.”

De volgende stap was dat Groenteman zelf ook zulke muziek ging maken. Onlangs verscheen Plaza Oneindig, het debuutalbum van zijn project Tapedag, en natuurlijk ook op cassettebandje. “Het is geen kopie van de muziek van Kmart, maar het is er zeker door beïnvloed.”

Het was vooral die speciaal voor Kmart gemaakte muzak uit de jaren negentig die hem inspireerde. “Eerder werd bij Kmart vooral easy listening gedraaid, waar ik ook van houd, hoor, maar de synthgeluiden en drumcomputers uit de jaren negentig vind ik écht heel mooi. Er spreekt een warme nostalgie uit.”

Ouderwetse bandrecorder

Tapedag klinkt behoorlijk anders dan de muziek die Groenteman eerder maakte, onder meer in de groep Lola Kite. “Normaal als ik songs schrijf, bevat elk deel ervan voor de luisteraar iets nieuws om te ontdekken. Deze muziek mag juist monotoon zijn. In tien seconden is eigenlijk wel neergezet wat er in het nummer gebeurt. Ik moest me vaak ontzettend inhouden.”

Vintage apparatuur was niet noodzakelijk voor de sounds die hij zocht. “Ik heb veel samples gebruikt, onder meer uit oude computerspellen, die vaak ook zo’n kapot geluid hebben.”

En hoe kreeg hij dat slepende effect, dat zijn muziek soms ook heeft? “Dat is handwerk. Ik heb digitaal opgenomen, daarna zette ik de muziek op een tape van zo’n ouderwetse bandrecorder. Als je tijdens het afspelen even licht met je hand een spoel aanraakt, vertraag je de muziek. Heel simpel, ik heb het geleerd van Jacco Gardner.”

Gardner, de internationaal vermaarde Nederlandse maker van neopsychedelica, is een van de vele muzikanten met wie Groenteman heeft samengewerkt. Zo speelde hij met onder meer Skip&Die, Altin Gün, Eerie Wanda en Bettie Serveert. En met zijn broer Jan, die pianist is, maakt hij muziek voor theater, tv en podcasts. “Van huis uit ben ik drummer – ik heb gestudeerd aan de jazzafdeling van het conservatorium – maar ik durf na twintig jaar wel te zeggen dat ik ook gitaar kan spelen. Op toetsen ben ik vooral effectief.”

In 1992, hij was nog maar 8 jaar oud, was Groenteman even landelijk bekend. Hij was de Keesje die in het programma De Schreeuw van de Leeuw werd opgevoerd als een grote fan van Gordon en in het bijzijn van de zanger diens Kon ik maar even bij je zijn zong. Hij deed dat volgens presentator Paul de Leeuw zo vals dat het optreden werd stilgelegd, waarna Keesje volledig werd afgebrand.

Nederland stond op zijn achterste poten en veel Vara-leden zegden hun lidmaatschap op, maar het was allemaal doorgestoken kaart. “Het was eigenlijk een te goed uitgevoerde grap. En daardoor heel grappig,” zegt Groenteman nu. “Ik was in het programma gekomen via mijn tante Hanneke, die er redactrice was. Je zou nu nooit meer wegkomen met zoiets. Gordon heeft er het meest onder geleden, denk ik, die wist van niets. Ik ben hem daarna nog wel eens tegen het lijf gelopen. Hij was aardig, maar het was ook ongemakkelijk.”

Lekker galmen

Een van de nummers op het debuut van Tapedag heet Bijenkorf. Heel ingenomen is Groenteman er mee dat hij volgende week in het kader van ADE optreedt in het Amsterdamse filiaal van de Bijenkorf. “Het allermooiste zou zijn in een lege Bijenkorf, dan gaat de muziek lekker galmen, maar dit is ook fantastisch natuurlijk.”

Hij trad tot nu toe twee maal eerder op met Tapedag. Hoe ging dat? “Goed, heel goed zelfs. Ik stond op het festival Tweetakt in Utrecht en het publiek ging echt mee in de muziek. Ik pas de muziek bij optredens wel een beetje aan, het tempo gaat iets omhoog en het is wat compacter allemaal. Op Tweetakt mocht het nog niet, maar ik zou me kunnen voorstellen dat er op een festival wordt gedanst.”

Tapedag, Bijenkorf Amsterdam, 16/10, 16.00 uur.
De collectie van Mark Davis is te beluisteren via: ­ archive.org/details/attentionkmartshoppers.