Gerrit Komrij (1944-2012), dichter van Absurdistan

Hoewel hij het al te veel vond dat hij geboren was, had Komrij best wel 350 jaar oud willen worden. Want hij had nog zoveel te schrijven.

Al was de werkelijkheid vermoedelijk iets minder enerverend, zelf hield Komrij graag vol dat hij ter wereld kwam in een kippenhok in Winterswijk tijdens een luchtaanval op 30 maart 1944. Na zijn opleiding op de Rijks HBS ging hij naar Amsterdam, waar hij bleef hangen na een niet afgemaakte studie neerlandistiek en algemene en vergelijkende West-Europese literatuurwetenschap.

Faam
Tegen die tijd had hij al enige faam verworven als dichter, essayist, romanschrijver en criticus. Zijn eerste publicatie verscheen in 1968: 'Maagdenburgse halve bollen en andere gedichten'. Van jongs af aan was Komrij gefascineerd door boeken. Het ging zelfs zo ver dat hij bij gebrek aan geld ze gewoon uit de winkel stal.

Een gedicht verzon hij in 30 seconden en een roman was volgens Komrij 'net alsof je vijfduizend gedichten achter elkaar schrijft'. Na zijn literair debuut volgden ontelbare dichtbundels, zoals 'De os op de klokketoren' en 'Alle gedichten tot gisteren'. Voor zijn essaybundel 'Papieren Tijgers' ontving hij in 1979 de Busken Huetprijs.

Tot zijn bekendste romans behoren het autobiografische 'Verwoest Arcadië', 'Over de Bergen', 'De Klopgeest' en 'Hercules'. Verder schreef Komrij onder meer recensies en later ook zijn serie Teringstein voor Vrij Nederland, en televisiekritieken en columns voor NRC Handelsblad. Voor de VPRO verzorgde hij een show over televisie in Nederland. In zijn televisiekritieken kwam hij met het woord 'treurbuis' om de treurnis op de Nederlandse televisie aan te duiden.

Schietschijf
Hij vertrok in 1984 uit Amsterdam en vestigde zich met zijn partner Charles Hofman in Portugal. Zijn hele leven lang uitte hij niet aflatende kritiek op het werk van zijn mededichters en -schrijvers. Ook televisiemakers, architecten, de Scientology-beweging en het Koninklijk Huis zouden geregeld blijven fungeren als schietschijf.

Absurdistan
Ondanks zijn voortdurende kritiek op Nederland, dat hij graag Absurdistan noemde, en zijn inwoners, werd hij in 2000 toch verkozen tot Dichter des Vaderlands. De afspraak was dat hij ten minste vier keer per jaar een gedicht zou schrijven over belangrijke gebeurtenissen in Nederland. Komrij hield woord en liet onder meer van zich horen na de ramp in Enschede en het overlijden van prins Claus, maar zijn termijn als Dichter des Vaderlands zou hij na vier jaar voortijdig beëindigen. Hij had geen zin meer om 'amechtig achter het Oranjehuis aan te hollen'.

'Niet al te stom'
Voor zijn werk ontving hij talrijke prijzen. Over al deze loftuitingen zei hij ooit in een interview: 'Ik wil helemaal geen prijzen winnen. Elke Nederlandse schrijver krijgt, als hij maar lang genoeg leeft en niet al te stom is, gewoon alle prijzen. Het zijn namelijk schaamprijzen: nu kunnen we niet meer om hem heen. Die moet ook eens een prijs.'