Frank Ketelaar maakte een toetje na successerie Klem: ‘Ik vond het wel opwindend om met een film te eindigen’

Scenarioschrijver en regisseur Frank Ketelaar (62) is het brein achter de succesvolle series Overspel, Klem en BuZa. Wat hem anders maakt dan de meeste Nederlandse seriemakers is dat hij zijn concepten niet eindeloos uitmelkt. Toen het derde seizoen van Klem het laatste bleek te zijn, prees de VPRO Ketelaar in een oeuvrestuk voor zijn vermogen op tijd te stoppen. Anders dan series als Penoza, ‘dat na twee fenomenale seizoenen nog drie ietwat zwalkende reeksen en een film voortbracht’, voelt Ketelaar altijd ‘feilloos’ aan wanneer hij een verhaal moet beëindigen, schreef de VPRO. Maar met speelfilm Klem krijgt het verhaal over de onwaarschijnlijke vriendschap tussen belastingambtenaar Hugo (Barry Atsma) en crimineel Marius (Jacob Derwig) toch een staartje.

Twee jaar geleden zei u nog tegen NRC: ‘Na drie reeksen heb ik meestal alles wel verteld en verzonnen.’ Waarom is er dan toch een film?

“Omdat ik geen ruggengraat heb, haha.”

U werd dus gevraagd om een film te maken.

“Ja. Ik werd ook al na het derde seizoen gevraagd om een nieuw seizoen te maken. Een serie maken is als een veldje maaien met een grasmaaier. Je vraagt jezelf af: is er nog een stukje gras waar ik niet geweest ben? Toen dacht ik van niet. Daarom besloot ik om geen vierde seizoen te maken. Maar omdat Marius en zijn vrouw Kitty naar Italië zijn geëmigreerd aan het einde van het derde seizoen, zag ik uiteindelijk toch sprietjes gras. Niet genoeg voor een heel nieuw seizoen, maar wel voor een film – als toetje. Daarbij: ik vond het ook wel opwindend om met een film te eindigen.”

Niet getwijfeld?

“Jawel. Maar vooral de andere locatie gaf de doorslag. Ik was klaar met Amsterdam, klaar met de huizen waar ze al de hele serie wonen en de school waar de dochters op zitten. Maar Italië – dat zag ik meteen voor me.”

U wilt dat acteurs het scenario precies zo spelen als u het heeft geschreven. Elke puntkomma moet uitgesproken worden, zei u daarover in Het Parool. Hoe doet u dat met Italiaanse acteurs?

“Ik spreek de taal helemaal niet. Ik was dus afhankelijk van een vertaling en ik kan inderdaad niet beoordelen in hoeverre die vertaling klopt. Het is dus loslaten. Daarbij zijn goede acteurs belangrijk. Dat begint met de casting. Ik dacht heel romantisch dat ik dan een dagje naar Rome zou mogen voor de audities. Maar het was midden in de coronapandemie, dus de casting was volledig online. Ik heb vanaf het begin met de Italiaanse acteurs gecommuniceerd over wat ik voor ogen had. Maar in het buitenland zijn acteurs meer gewend om precies te zeggen wat er staat geschreven in het scenario.”

Waar komt dat verschil vandaan, denkt u?

“Dat heeft iets met professionaliteit en discipline te maken. In Nederland is het vaak zo dat de wat minder goede acteurs op de set komen en vragen: ‘Mag ik dat ene zinnetje anders zeggen?’”

Acteurs willen graag invloed hebben op hun personage.

“En dat wil ik juist niet. Het kan voor sommige regisseurs best werken hoor, maar het is niet mijn manier van werken. Ik denk heel lang na over die zinnetjes. Dat wil niet zeggen dat ik nooit samenwerk met mijn acteurs. Met Barry en Jacob heb ik bijvoorbeeld regelmatig geappt over hun zinnetjes. Maar als we eruit zijn, dan staat het vast. Zo ging dat ook met de Italianen. Die vroegen dan bijvoorbeeld: wil je een Toscaans accent? Dat vond ik wel leuk, maar ik kon niet beoordelen in hoeverre dit accent verschilt van standaard Italiaans. Daar heb ik ze een klein beetje vrij in gelaten.”

Hoe hoort u trouwens het verschil tussen een punt en een puntkomma?

“Dat hoor je aan de adempauze. Die is belangrijk voor de flow van mijn teksten. Dat ik die flow zo belangrijk vind, komt misschien door mijn verleden als muzikant.”

De twee dochters zijn inmiddels tieners. Ze gaan uit en krijgen een vriendje. Hun vaders hebben daar moeite mee. Herkent u dat als vader?

“Dat is inderdaad volledig autobiografisch. Ik heb twee dochters en ik heb bij allebei een moment gehad waarin ik me realiseerde dat ik me niet bewust was dat ze al midden in het losmakingsproces zaten. Ik weet nog dat mijn dochter thuis met een jongen op de bank zat. Toen zag ik ineens dat ze hand in hand zaten. Oeps.”

Schrok u?

“Ja. Maar ik snap ook wel dat het zo gaat. Toch doet het zeer dat het ineens overal leuker is dan thuis. Mijn ervaring met het opgroeien van mijn dochters was ook een reden om toch een film te maken. De serie Klem begon vanuit het idee: wat als mijn dochter bevriend zou raken met een dochter van een crimineel? Die vriendschap tussen de dochters zorgt ervoor dat Hugo’s leven verwikkeld raakt met dat van Marius. In de film maken de dochters zich juist los van hun ouders. Dat vond ik een mooi einde.”

Klem is te zien in Arena, City, Cinema de Vlugt, Het Ketelhuis, De Munt, Pathé Noord en Tuschinski.