Filmmaker Laura Wandel: ‘De camera blijft op kindhoogte, als kijker vul je veel in’

Wanhopig klampt de kleine Nora zich vast, aan de rand van het schoolplein. Eerst aan de benen van haar vader en als die haar liefdevol maar beslist van zich losmaakt aan haar oudere broer Abel. Ook die wordt echter van haar weggetrokken, richting zijn eigen klas. Nora zal het alleen moeten rooien, op haar eerste dag op de basisschool.

Net zoals Maria Speth dat doet in de documentaire Herr Bachmann und seine Klasse presenteert de Belgische filmmaker Laura Wandel (1984) in haar speelfilmdebuut Un monde de school als microkosmos van onze maatschappij. Maar de harmonie die in Speths film rijkelijk vloeit, moet hier met een stuk meer moeite worden bevochten.

Terwijl Nora’s integratie in de minisamenleving van de school probleemloos verloopt, blijkt het Abel die in de problemen komt. Hij wordt het doelwit van een groepje oudere pestkoppen. Nora is herhaaldelijk getuige van wat hem wordt aangedaan, maar hij smeekt haar niets tegen hun vader te zeggen. Dat zou het alleen maar erger maken.

Wandel werkte vijf jaar aan het scenario van de film, vertelt ze als ze eerder deze maand Amsterdam bezoekt voor een voorpremière van haar film. “Ik begon bij mijn eigen ervaringen, maar ik putte ook uit observaties op basisscholen, die ik gedurende meerdere maanden bezocht. Van begin af aan wist ik dat het zou draaien om integratie. Dat thema loopt als een rode draad door ons hele leven: als mens wil je gezien worden, je territorium afbakenen, ergens bij horen. De basisschool is de plek waar je die mechanismen voor het eerst leert kennen.”

Imposant

Uiterst effectief dompelt Wandel ons onder in Nora’s ervaring, waarbij we de wereld constant vanuit haar perspectief bekijken. “Dat was heel belangrijk voor me, de camera blijft op haar hoogte,” zegt Wandel. “Daardoor blijft er veel buiten beeld, je moet als kijker investeren om dingen zelf in te vullen.”

Een van de dingen die grotendeels buiten beeld blijven, zijn volwassenen. Als ze er al zijn, zie je enkel hun benen of een hand die even een zetje geeft. “Er zijn maar twee volwassenen die de moeite doen om op het niveau van de kinderen met ze te spreken: de vader van Nora en een lerares. Zij komen in beeld, omdat ze op haar ooghoogte komen en proberen te begrijpen wat er in haar omgaat.”

Wandel haast zich te zeggen dat het haar er niet om te doen is het schoolsysteem aan te vallen. “Dat de volwassenen het vanuit Nora’s perspectief laten afweten, wil natuurlijk niet zeggen dat dat ook echt zo is.”

De film werd gedraaid in het gebouw van een middelbare school, waar de ruimtes net te groot zijn voor de jongere kinderen die er voor de film in werden losgelaten. “Ik herinner me nog levendig hoe enorm mijn basisschool voelde toen ik zelf kind was en dat gevoel wilde ik oproepen,” legt Wandel uit. “Het gebouw moest voor Nora echt imposant zijn, een beetje beangstigend, met eindeloos lange gangen waarin ze compleet verloren kan raken.”

Amusant

De scènes waarin Abel door de pesters onder handen wordt genomen, komen hard aan – voor Nora en voor de kijker. Maar zo zwaar als de film voelt, zo licht was de sfeer op de set. “De grootste uitdaging bij die scènes was om te zorgen dat de kinderen er serieus bij bleven,” zegt Wandel lachend. “Ze vonden het een zeer amusant spel.”

In de voorbereidingen was er al veel aan gedaan om te zorgen dat de kinderen die gewelddadige moment niet op zichzelf zouden betrekken. “We werkten bijvoorbeeld met poppen waaraan ze hun handelingen konden toeschrijven. Zodat ze afstand creëerden tussen zichzelf en hun personage.”

De rollen die ze in de film spelen werden door de kinderen zelf mede vormgegeven, legt Wandel uit. “We hebben ze nooit een scenario gegeven. In plaats daarvan gaven we ze in de repetities steeds het startpunt van een scène en lieten we hen bedenken hoe dat verder zou kunnen gaan. Vervolgens vroegen we ze om die scènes te tekenen. Tijdens de opnamen hadden we dat dus bij de hand, als een soort prentenboek, waardoor zij precies wisten welk verhaaltje we nu gingen vertellen.”