Film over suïcides binnen de lhbtq-gemeenschap: ‘Niemand praat hierover’

Het was een maand voor de lockdown, februari 2020, toen scenarioschrijver Henk Burger (60) zijn twaalfde vriend verloor. Die was, net zoals elf andere vrienden uit de lhbtq-gemeenschap eerder al, uit het leven gestapt. “Maar het blijft altijd stil binnen de community,” zegt hij nu. “Niemand praat erover.”

Documentairemaker Tim Dekkers (62) herkende het taboe onmiddellijk. “Het is onverteerbaar dat dit al zo lang speelt en dat we daar niks aan doen,” zegt hij. Burger en Dekkers zijn al ruim dertig jaar vrienden, maar hadden nog nooit samengewerkt. Dit was het moment.

Samen vonden ze drie hoofdpersonen die te kampen hebben gehad met suïcidale gedachten. Twee van hen hebben ook geprobeerd hun leven te beëindigen, zo is in de film te horen. Als kinderen werden ze niet geaccepteerd door andere jongens op school, hun ouders sloegen geen arm om ze heen Ze voelen zich eenzaam doordat ze zich niet gezien hebben gevoeld.

De cijfers liegen er niet om. Bijna de helft van de lhbtq-gemeenschap heeft ooit zelfmoordgedachten gehad, berekende het Sociaal en Cultureel Planbureau in 2012. Ongeveer 8 procent van de lhbtq volwassenen heeft ooit ook echt een zelfmoordpoging ondernomen, vier keer zo hoog als het Nederlands gemiddelde. Bij transgender personen ligt dat nog hoger, al ontbreken exacte cijfers.

Hoe kan het dat dit onderwerp binnen de gemeenschap zo’n taboe is?

Henk Burger (HB): “In de community heerst een grote angst om over onze problemen te praten. De pijn van vroeger, het verketterd zijn, de eerste twintig jaar onzichtbaar moeten zijn, de broze onderlaag van zelfwaardering die er is... In plaats daarvan gaan we feesten, nemen we een xtc-pilletje, kleden we ons fantastisch. Van de buitenkant lijkt het heel vrolijk, maar veel mensen die worstelen met pijn kunnen niet eens terecht binnen de eigen gemeenschap.”

Tim Dekkers (TD): “De heterowereld houdt natuurlijk ook een schijn van succes en glorie op, maar als kwetsbare minderheid wil je extra laten zien dat het goed gaat. Velen houden zich daardoor nog meer schuil achter de façade van succes, jong, leuk, mooi en gespierd zijn.”

De hoofdpersonen komen vooral uit kleinere dorpen. Denkt u dat er een onderscheid is tussen platteland en stad?

HB: “Zo zie ik het niet. Ik ben geboren in de Indische Buurt, maar de hardheid van het Amsterdamse was onder heterojongens zo schrikbarend dat ik ook 23 jaar in de kast ben gebleven. We wonen niet in de Reguliersdwarsstraat, maar in gewone Amsterdamse wijken waar de problemen net zo spelen als in kleine dorpjes. Het is nog steeds niet veilig.”

Toen u begon aan de film, had Henk twaalf suïcides meegemaakt. Na twee jaar filmen stond de teller op zeventien.

HB: “Inmiddels zijn het er 22. Het is bijna een pandemie aan het worden. Afgelopen februari stonden we weer bij het Homomonument vanwege twee mensen die uit het leven zijn gestapt.”

TD: “Het viel me op dat het woord ‘zelfdoding’ geen een keer is gevallen toen we daar stonden. We waren daar voor iemand die nooit een blad voor zijn mond nam, alle taboes wilde doorbreken, maar we mochten niet benoemen dat hij uit het leven was gestapt.”

HB: “We hopen dat de film een beetje meer bewustzijn brengt. Dat we er samen vaker over praten.”

Voor u moet het een intense periode zijn geweest. Hoe kijkt u erop terug?

TD: “Ik wilde niet dat de documentaire alleen maar kommer en kwel werd over depressies. Het doel was hoofdpersonen te vinden die weliswaar op de rand van de dood hebben gestaan, maar die nu het leven weer op orde hebben en een voorbeeld voor anderen kunnen zijn. Ik wilde hoop bieden.”

HB: “Ik reageerde daar vrij laconiek op.”

TD: “Henk zei: ‘Zo werkt het leven niet.’ Die gevoelens van depressie zitten er nog steeds.”

HB: “Er kan altijd een moment komen dat die naald weer in de groef valt. Zelf ken ik dat ook van mijn depressieve gevoelens.”

TD: “De film heeft me geleerd dat hoe goed je mensen ook kent, hoeveel vrienden je ook hebt, hoe therapeutisch je gesprekken ook zijn geweest, dat je suïcide niet kan voorspellen. Het is voor mij een persoonlijke zoektocht geweest naar de donkere kant van mensen die dit meemaken.”