Fictief personage na 35 jaar met pensioen: Het Parool gaat tv-recensies van Han Lips voortaan ondertekenen

Er waren jaren dat talkshows naar de redactie van de krant belden: of de heer Lips die avond misschien te gast wilde zijn om te spreken over de televisiehit (of -flop) van het moment.

Nog steeds komen er bij Het Parool wekelijks tientallen reacties binnen. Allemaal beginnen ze met ‘Geachte heer Lips’, of informeler, met ‘Beste Han’. Lezers mailen hun mening over het besproken tv-programma, maar recenseren ook de recensie: ‘Ik had u hoger ingeschat.’ Of: ‘Ik ben het altijd met je eens, Han.’

Die laatste berichten zijn in de meerderheid. Han Lips is populair. Niet voor niets verscheen hij afgelopen jaar nog op een hoge positie op een lijst van invloedrijke Nederlandse mediapersoonlijkheden. Gelukkig niet helemaal bovenaan. Dat had bij de prijsuitreiking een lastige situatie opgeleverd.

Han Lips, immers, is geen mens van vlees en bloed. Hij is een pseudoniem voor een groep wisselende Paroolredacteuren die sinds 1988 de dagelijkse tv bespreekt. Daarmee heeft Lips een carrière van 35 jaar. Nooit miste hij een dag.

Vanaf maandag gaat hij met pensioen. Of, om te zeggen hoe het werkelijk is: de namen van de redacteuren die de recensie schrijven worden voortaan onder het stuk gezet. De naam van de rubriek blijft behouden, net als de lichtvoetige toon; als welgemeend bedankje aan de man die een kleine 4000 tv-columnpjes schreef zonder zelf te bestaan.

Huisvriend

In de huidige tijd waarin transparantie in de media steeds belangrijker wordt, vindt de redactie recenseren onder een fictieve naam niet goed meer te verdedigen. Er is geen reden te bedenken waarom lezers niet zouden mogen weten wie het stuk over hun favoriete programma heeft geschreven. Hetzelfde geldt voor de onderwerpen van de recensies; ook tv-makers verdienen openheid over door wie ze zijn beoordeeld.

Het betekent voor veel lezers vermoedelijk het afscheid van een gewaardeerde huisvriend, die werd geboren als vrolijke oplossing voor een lastige kwestie. Het Parool vindt televisiekritiek belangrijk genoeg om er dagelijks plek voor te maken, maar beschikt als relatief kleine krant niet over de middelen om een redacteur volledig vrij te maken om op de bank voor het toestel plaats te nemen.

Daarom bedachten redacteuren Theodor Holman en Hans Hoekstra eind jaren tachtig een slimmigheidje: een groepje verslaggevers met media als interessegebied zou per toerbeurt schrijven. Om de recensies een zekere uniformiteit en herkenbaarheid te geven werd gezocht naar een toentertijd gebruikelijke oplossing: een pseudoniem.

Jos Bloemkolk, die van 1990 tot 2015 schreef en daarmee de langste loopbaan als Lips had, over hoe de naam tot stand kwam: “We wilden een kleine ode brengen aan Hannie Lips, de omroepster van de KRO. Ze had in 1958 ook het Eurovisie Songfestival gepresenteerd, maar kondigde vooral kinderprogramma’s aan. Dat leverde haar de bijnaam ‘Tante Hannie’ op. We bedachten er een in televisie geïnteresseerd neefje bij: Han.”

Mevrouw Lips

Een van de eerste schrijvers was cultuurredacteur Matthijs van Nieuwkerk, die later hoofdredacteur van de krant zou worden. Hij introduceerde een tweede personage in de recensies: Mevrouw Lips. Zij keek op gezette tijden mee met haar echtgenoot en getuigde dikwijls van een wat wereldwijzere blik op de zaken.

De bedoeling was, zegt Bloemkolk, niet zozeer een doorwrochte analyse, maar een stukje dat de lezer een glimlach om de lippen bracht. Zo ontstond al snel de stijl van Han Lips die nog steeds geldt als de blauwdruk van zijn bespiegelingen: al kon Lips zich soms hartgrondig ergeren aan de treurbuis, gemeen of vijandig werd hij nooit.

Die houding blijft in stand. Het Parool blijft dagelijks televisiebesprekingen publiceren en redacteuren zullen het kaf van het koren proberen te scheiden. Maar uiteindelijk is in de rubriek Han Lips kijkt tv, net als in de rest van de krant, het glas zo vaak als het kan halfvol.