Don Quichot in operavorm: ‘Nog niemand heeft de geest van Cervantes op noten gezet’

De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha, de tweedelige roman uit 1605 en 1615 van Miguel de Cervantes, is door de eeuwen heen veelvuldig gereproduceerd. Opera2day telde maar liefst 98 opera’s over de dwaze edelman die denkt dat hij een ridder is. Nu voegen ze nummer 99 toe aan het bestaande repertoire, met bariton Mattijs van de Woerd (49) in de hoofdrol.

Van de Woerd: “Iedereen heeft wel van Don Quichot gehoord. Het boek zit prachtig in elkaar, de hoofdstukjes zijn een soort comedyafleveringen. Hij beleeft een avontuur, maar uiteindelijk wordt hij altijd op z’n bek geslagen of maakt hij een pijnlijke val. Het volgende verhaal begint dan weer van voor af aan.”

Er gebeurt echter veel meer in de boeken. Vol enthousiasme vertelt Van de Woerd over de tweede roman: “Het eerste deel was direct een hit, maar er verschenen vervolgens fanfictie-vervolgdelen. Cervantes dacht daarom tien jaar later: ik ga zelf een vervolg schrijven. Maar Don Quichot loopt rond in het tweede boek en iedereen herkent hem uit het eerste boek. Totaal meta. In 1615! Krankzinnig, zo’n slim en modern idee.” Dit metaniveau binnen het verhaal was de aanleiding voor de opera van Opera2day. “Niemand heeft de geest van Cervantes en de geest van het boek op noten gezet.”

De Don Quichot in dit verhaal is de eigenaar van een multinational. “Hij komt in een existentiële crisis terecht en gaat in de kelder van zijn kantoorgebouw ridderromans lezen. Hij benoemt een slungelige archivaris als schildknaap (Sancho Panza), gebruikt een paraplu als lans en zet een papiermand op z’n hoofd als helm. Het is een tijdloos verhaal over mensen die hun grip op de realiteit verliezen en rare dingen gaan doen.”

Duizend verhalen

Ook het personage van Cervantes maakt een verschijning in de productie, in een dubbelrol van tenor Manuel Nuñez-Camelino, die ook Sancho Panza vertolkt. Het personage Sancho Panza verandert steeds meer in het personage van Cervantes gedurende de voorstelling. Hij probeert het verhaal in goede banen te leiden, terwijl Don Quichot zich steeds meer verbaast over de wereld om zich heen. “Hij denkt: beleef ik nou avonturen of is deze man over mij aan het schrijven?”

Zo zijn er meer lagen te ontdekken in deze productie. Opera2day heeft meer dan duizend verhalen van scholieren en participanten verzameld die een nieuw verhaal over Don Quichot hebben geschreven. Deze verhalen worden gepubliceerd op de website en in een e-book, maar komen in de tweede helft van de opera ook op het podium voorbij, wat het hoofdpersonage nog meer in verwarring brengt.

“In het begin van de tweede helft vinden we allemaal papier op het toneel met deze verhalen. Hoofdstuk 186, hoe Don Quichot in aanraking kwam met Patrick Kluivert,” lacht van de Woerd. Een knipoog naar alle vervolgdelen over Don Quichot die niet door Cervantes zelf geschreven zijn.

Van de Woerd zou eigenlijk alleen als understudy deelnemen aan het project, maar zijn collega werd ziek en moest zich terugtrekken. Als gevolg moest Van de Woerd zich vliegensvlug de rol eigen maken. “Ik had relatief weinig tijd om heel veel noten in te studeren, waardoor ik me ambachtelijk moest vastbijten in deze partij.

Hoe ik Don Quichot wilde spelen kwam daardoor eigenlijk vanzelf. Daarnaast had Stefano Simone Pintor, de regisseur en librettist, een heel duidelijk beeld van wat hij nodig had. En, bij elke leuke operarol merk je dat op een rare manier elke rol een uitvergroting van jezelf is. Voor Don Quichot betekent dat in een permanente staat van verwondering zijn en denken: jullie zijn gek, ik niet!”

Basklarinet en luit

Naast het nieuwe libretto is er ook nieuwe muziek geschreven door Vanni Moretto. Deze zal worden uitgevoerd door het New European Ensemble en La fonte musica, respectievelijk een hedendaags en een oudemuziekensemble. “De muziek is toegankelijk modern, maar er zit ook een ensemble in de bak die hardcore riddertijdmuziek speelt. De moderne muziektijgers bemoeien zich daar dan mee, ze spelen mee of nemen de muziek over. Bijvoorbeeld de basklarinet die een lijntje van de luit overneemt. Dat is echt prachtig.”

Het verhaal, de setting en zelfs het format zijn duidelijk gemoderniseerd. Volgens Van de Woerd kan dat bijdragen aan de toegankelijkheid van de kunstvorm, mits goed uitgevoerd. “Moderniseren puur voor het moderniseren vind ik niet interessant. Dat helpt ook niet om opera toekomstbestendig te maken.

Het belangrijkste is dat je zo ontzettend goed doet wat je doet, dat mensen blij zijn dat ze hun jas hebben aangedaan en naar het theater zijn gekomen. Als je echt een goede opera ziet, dan weet je niet wat je overkomt. Je komt naar buiten met een stukje levenservaring dat je nergens anders had kunnen vinden.”