Documentaire over zangduo Gert en Hermien: ‘Gossip was hun opium’

‘Alle duiven op de dam,
shalalali, shalalala,
Ja die weten hoe het kwam,
shalalali, shalalala,
Want ze zaten op je schoot,
shalalali, shalalala,
En je gaf ze stukjes brood,
shalalali, shalalala’

De hit die Gert en Hermien in 1972 scoorden, is een van de braafste liedjes uit de canon van de Nederlandstalige muziek. Duizenden keren zongen ze het, elkaar liefdevol aankijkend. ­‘Ieder jaar als het even kan/ Gaan we weer naar Amsterdam/ Naar de duiven op het plein/ Omdat we zo gelukkig zijn’. Maar in werkelijkheid ­waren Gert en Hermien niet zo gelukkig. Achter hun onkreukbare imago ging een leven schuil dat van de ene extremiteit overliep in de andere, en waarin alles moest wijken voor het succes en het ego van Gert, blijkt uit De Gert en Hermien story, de film die regisseur Hans Heijnen maakte.

Twee gezichten

Heijnen legde de lat hoog. “Ik zag die films van Asif Kapadia, over Ayrton Senna, Amy Winehouse en Diego Maradona. Zoiets wilde ik ook maken: een uitgebreid portret dat ruimte biedt voor nuance. Ik kende het verhaal van Gert en Hermien van de covers van de roddelbladen, en heb me altijd afgevraagd wat zich nou precies afspeelde in hun levens. In 2005 maakte Fons de Poel eens een korte documentaire over ze, en toen was ik al onder de indruk van de hoeveelheid power die in hun verhaal zat,” zegt de regisseur, die eerder films maakte over Johnny Hoes en Lee Towers.

Beeldmateriaal en informatie om uit te putten was er in overvloed: Gert en Hermien hadden korte lijntjes met de roddelpers en hielden ‘de bladen’ op de hoogte van alles wat er in hun leven voorviel. Heijnen: “Ze waren er volledig mee vergroeid. Als ze bij iemand op bezoek gingen zeiden ze: ‘het kan dat er straks een fotograaf van de Privé of de Story langskomt’, en dat hadden die mensen dan maar te pikken. Het hoorde er gewoon bij. Gossip was hun brood, hun opium.”

De openingsscène is veelzeggend. Agnus Dei (‘Lam Gods’) uit Mozarts Requim klinkt op de achtergrond, in zwart-witbeelden zien we Gert Timmerman achter zijn kinderen aan rennen door de tuin, liefdevol tilt hij zijn zoontje op. De voice-over vertelt wat er echt aan de hand was. “Het moest een paar keer opnieuw worden ­opgenomen. Het was een geregisseerd toneelstukje, alsof het one big happy family was. Nou, dat was het thuis niet hoor,” vertelt Sandra ­Timmerman, de oudste dochter van Gert en Hermien over de beelden van het vrolijke familietafereel heen.

Gert was een man met twee gezichten. Hij was een talentvol muzikant, die meerdere instrumenten bespeelde en een goed gevoel voor ­melodie had. In gezelschappen was hij de gangmaker, hij kon mensen aan zich binden en had gevoel voor humor. Maar hij was ook narcistisch, manipulatief en een potentaat. ‘Hermien was een van zijn instrumenten,’ wordt in de film gezegd. Gert deed alles om maar in de publiciteit te blijven. Zelfs de drank- en drugsverslaving waar Gert en Hermien in de jaren negentig mee zouden kampen, bleek flink overdreven, omdat hij wist dat dit veel publiciteit op zou ­leveren.

Voor hij in 1963 een duo vormde met Hermien, had Gert een hit met het bejaardenanthem Ik heb eerbied voor jouw grijze haren, maar hij had al snel door dat een zangeres erbij een beter plaatje op zou leveren. Hermien bleek bij uitstek geschikt: ze was mooi, muzikaal en bereid zich te schikken naar zijn grillen. Heijnen: “Bovendien wilde zij ook dolgraag verder komen in het leven, en daar had ze Gert voor nodig. In die zin was ze een starfucker avant la lettre. Later zou ze zeggen dat ze 35 jaar te laat van hem gescheiden is, maar ze wisten allebei dat ze niet zonder elkaar konden.”

Playboy

Gert en Hermien vierden hun grootste muzikale successen in de jaren zestig en zeventig, maar toen de hits stokten en het duo financieel aan de grond kwam te zitten – ze gaven geld uit als ­water – moesten ze andere bronnen aanboren. Gert probeerde het even met het opnemen van sekshoorspellen op vinyl. Toen ook dat geen goudmijn bleek, stortten ze zich vol overgave op het geloof. Ze werden boegbeelden van de EO, tot ze zich gingen toeleggen op hand­oplegging en duiveluitdrijving, dat ging de omroep te ver. “Het werd behoorlijk occult,” zegt dochter Sandra in de film. Bovendien bleken de donaties die ze ontvingen ook geen vetpot. En dus stapten ze begin jaren negentig met hetzelfde gemak weer uit de kerk, namen een houseversie op van Alle duiven op de Dam, en dochters Sandra en Sheila poseerden voor Playboy.

Op die fotosessie kijkt Sandra nog steeds met veel plezier terug. “Het voelde als een bevrijding,” zegt ze nu. “Zeventien jaar leefden we als strenggelovigen, mijn hele jeugd is erdoor naar de klote gegaan. Ik was 26 toen ik voor het eerst in een discotheek kwam. Het was echt heel extreem: mijn vader had waanbeelden, geloofde in verschijningen en complottheorieën. Toen we daar eindelijk van verlost waren, wilde ik vooral heel veel inhalen.”

Stockholmsyndroom

Dat er opnieuw een film over haar ouders is gemaakt, bezorgt Sandra Timmerman een dubbel gevoel. “Ik ben nu 57, heb drie kinderen en twee kleinkinderen, mag de muziek die mij aan het hart gaat zingen in theaters, op evenementen en in het kleinkunstcircuit: het gaat heel goed met me. Dus ja, ik ben best bang dat alles hierdoor weer naar boven komt. Tegelijkertijd weet ik dat Hans een integere filmmaker is, en vind ik het resultaat heel mooi. Kijk, ik weet niet beter dan dat alles in de media komt. Er was bij ons thuis geen enkele filter tussen ons privé en ons ­publieke leven. Als er iets gebeurde, was de natuurlijke reflex om de roddelbladen te bellen.

Het verhaal dat Gert verzweeg, maar Sandra jaren later wel naar buiten zou brengen, was de incest die hij pleegde bij zijn oudste dochter. ‘Ik was doodsbang als ik voetstappen op de trap hoorde. Dan moest ik met hem mee, naar zijn kamer. Daar heeft hij zich wel behoorlijk uit­geleefd op mij, als meisje. Als klein meisje,’ zegt Sandra in de film.

Veel later zou ze voorgoed met hem breken, op zijn begrafenis was ze afwezig. Ook haar zus Sheila en haar jongere broer, die een aantal jaar geleden werd veroordeeld voor het bezit van kinderporno, ziet of spreekt ze niet meer.

“Ik denk dat ik heel lang heb rondgelopen met een Stockholmsyndroom,” zegt Sandra. “En ondanks alles hou ik nog steeds van mijn ouders. Ik haat wat mijn vader heeft gedaan, maar ik haat hem niet. Hij was een orkaan van extreme ideeën, totaal wereldvreemd was ie. Ik denk dat hij niet eens wist hoe de school heette waar ik heen ging. Hij was alleen met zichzelf bezig, leefde in zijn eigen werkelijkheid, en niemand kon hem van gedachten doen veranderen. Als ik aan mijn vader terugdenk, zie ik vooral machteloosheid. Hij was een narcist, hij kende geen empathie, niet voor zijn vrouw, niet voor zijn kinderen. Hoe kun je boos zijn op iemand die niet in staat is om van anderen te houden?”

De Gert en Hermien story (NTR) is woensdag 9 juni om 20.30 uur te zien op NPO 1.