Directeur Marie-Luce Bree (Grachtenfestival): ‘De nieuwe generatie moet de stap naar de grotere podia kunnen maken’

Het Grachtenfestival voltrekt zich in augustus op tal van nieuwe locaties, mede als gevolg van coronamaatregelen. Festivaldirecteur Marie-Luce Bree voegde onder meer de Melkweg en Paradiso toe. ‘Ook daar klinkt opera uitstekend.’

Een thema of motto bedenken voor een ­marathonserie van ruim tweehonderd ­klassieke muziek- en jazzconcerten. Het is een lastige opgave, waaraan directeur ­Marie-Luce Bree (49) en haar team bij het Grachtenfestival het liefst ver vooraf beginnen. Nu was er al heel vroeg het mantra ‘Luister!’ met als ondertitel: ­‘Muziek als protest’. Verzonnen om extra aandacht te ­vestigen op de Februari­staking, dit jaar precies tachtig jaar geleden.

Maar, zo verwijst Bree naar de onzekerheid van de coronacrisis, soms worden niet alleen concrete festivalplannen, maar ook de bijbehorende motto’s door de actualiteit achterhaald. “Bij ‘Luister!’ denk ik nu toch vooral aan die jonge musici die staan te popelen om gezien en gehoord te worden. Ze verdienen een kans.”

En het protest? “Dan kijk ik als eerste naar onze politici. Tegen hen zou ik willen zeggen: ‘Wij zijn geen extraatje, we horen bij het leven en zijn daarbij een heel substantiële werkgever. Zorg dat het bij het bespreken van deze crisis wat vaker over de culturele sector gaat. En vergeet die nieuwe generatie muzikanten niet, die anders wordt overgeslagen.’”

Emotioneler dan anders

Het is die lichting van veelal studenten aan de negen ­Nederlandse conservatoria die het fundament vormt van de 24ste editie van het Grachtenfestival, begonnen als ­extraatje bij het beroemde Prinsengrachtconcert en inmiddels uitgegroeid tot een tiendaags evenement dat bij de editie van 2019 bijna 50.000 bezoekers trok.

Dat dat aantal bij deze uitvoering buiten bereik blijft, heeft ook al met de pandemie te maken. Net als vorig jaar gaat het festival door in aangepaste vorm. Niet zoals ­gebruikelijk op buitenpodia, maar binnen, in zalen van uiteenlopende formaten.

Waar menig festival zich deze zomer met moeite op gang trekt na een donkere periode van gedwongen rust, haalde het Grachtenfestival simpelweg het scenario van 2020 ­opnieuw tevoorschijn. Ook vorig jaar noopten de extra ­veiligheidsmaatregelen het festival tot improviseren. In een rustige periode tussen twee besmettingspieken mochten de zaaldeuren op een kiertje. Publiek was beperkt welkom.

Desalniettemin werd het een memorabele editie, zegt Bree. “De concerten waren emotioneler dan anders. De musici waren na vijf maanden van stilte dolblij te kunnen spelen. Helemaal omdat ze hun agenda voor het najaar ­zagen wegvallen. Ze hadden het ontzettend gemist. Voor het publiek was het magisch. De concerten werden bijna privévoorstellingen, iedereen kon dicht op de muzikanten zitten.”

En er was nog een bijkomend voordeel. Door de omstandigheden gedwongen deed de livestream zijn intrede in het arsenaal van het Grachtenfestival. Een innovatie die ook na corona zal worden omarmd. Bree: “Natuurlijk niet voor alle concerten, maar voor buitenlandse conservato­riumstudenten was die mogelijkheid vorig jaar geweldig. Hun familie en vrienden, die ze al tijden niet meer in het echt hadden kunnen zien, konden nu ineens meekijken naar hun muzikale verrichtingen. Mooi. En het leverde ons ook een internationaler publiek dan ooit op.”

Halfvol glas

De editie van dit jaar moest opnieuw langs een parcours van onzekerheden worden voorbereid. Bree wil er niet te dramatisch over doen. “Wij zijn van nature flexibel. ­Tijdens de festivalweek begint onze dag altijd met een ­telefoontje naar het KNMI. Geeft de verwachting regen aan, dan verplaatsen we naar binnen. Die beslissing hebben we nu al in maart genomen. Voor buitenconcerten worden simpelweg nog geen vergunningen gegeven. Mocht er de komende tijd verder worden versoepeld, dan breiden we de capaciteit in de zalen uit.”

Voorlopig is het aantal beschikbare kaarten, net als in 2020, veel minder groot dan tijdens eerdere jaargangen. “Vorig jaar waren we ineens al heel snel nagenoeg uitverkocht. Ik hoop dat die urgentie mee gaat naar de editie van dit jaar,” zegt de festivaldirecteur.

Tegelijk is het duidelijk: ook bij een volle editie is het Grachtenfestival in deze coronaproof opstelling afhankelijk van sponsors. Bree: “In kleine zalen kunnen we soms maar dertig of veertig bezoekers kwijt. En we willen de kaartprijs absoluut onder de twintig euro per concert houden. Iedereen snapt dat dat sommetje eigenlijk niet klopt.”

Dat het niettemin toch gebeurt, is te danken aan de ­ondersteuning van het Amsterdams Fonds voor de Kunst en het landelijke Fonds Podiumkunsten. En aan een uit­gekiend netwerk van grote en kleine sponsors. Hoewel ­corona ook de donaties deels deed opdrogen (‘Begrijpelijk, maar erg jammer’), is het budget uiteindelijk toereikend voor een volledige programmering. Heeft Bree wakker gelegen van de financiële onzekerheid?

“Ik ben het gewend. In de culturele sector is het altijd ­duwen en trekken en daarbij ben ik een type van het halfvolle glas. Wel heb ik vaak gedacht aan mijn collega’s bij bijvoorbeeld musea en grote theaters. Zij hebben vaste lasten voor hun gebouwen en een groot personeelsbestand. Wij zijn in die zin veel wendbaarder. Zonder die flexibiliteit had ik me zeker veel meer zorgen gemaakt.”

In dat licht komt ze terug op de jonge musici, die allemaal aan het begin van hun loopbaan staan, met alle onzekerheden van dien. “We zijn er met ons festival meer dan ooit voor hen, spelen nadrukkelijker onze rol in de keten van de ontwikkeling van talent. Absoluut noodzakelijk, zodat de nieuwe generatie de stap naar de grotere podia kan maken.”

Uitbreiding

Het is volgens Bree een missie die hand in hand kan gaan met de maatschappelijke functie die het festival ook wil vervullen. Ze verwijst naar de editie van vorig jaar, toen het Grachtenfestival uitweek naar binnentuinen en hofjes voor tientallen gratis concerten. “Juist voor kwetsbare mensen die in die maanden de deur nauwelijks uit­kwamen.”

Concerten op de beroemde in de grachten drijvende podia zijn er deze editie ondanks alle versoepelingen nog niet bij. Wel breidt het festival uit over de stadsgrenzen. Zalen in Amstelveen, Almere en Lelystad staan voor het eerst op het programma. Hetzelfde geldt voor bekende Amsterdamse locaties als Carré, de Meervaart, Paradiso en de Melkweg. “We zijn heel dankbaar voor het enthou­siasme,” aldus Bree. “Ook daar klinkt opera uitstekend.”

Ze kijkt ernaar uit haar vaste ritme tijdens het festival te hervatten. Gewapend met de drie-eenheid ‘fiets, lippenstift en deodorant’, spoedt Bree zich tien dagen lang ­kriskras door de stad naar concerten en premières. “Dat zijn voor mij de momenten van grote voldoening. Hoe ­gestrest ik ook ben, in de concertzaal ben ik meteen in het moment en kan ik net zo genieten als alle bezoekers.”