De zoektocht naar het model van schilder Nola Hatterman

Ellen de Vries ontdekte wie de man is die Nola Hatterman portretteerde op haar schilderij Op het terras. Met een kleindochter en een nicht van Lou Drenthe ging ze naar hem kijken in het Stedelijk Museum.

‘Ik herkende hem aan zijn handschoenen,” zegt Letty Robben als ze voor het portret staat van haar opa Lou Drenthe in Stedelijk BASE. “Hij droeg altijd zulke sjieke handschoenen. Hij was een echte heer. Een expressieve, charmante heer.”

Jarenlang was onbekend wie de zwarte man is die met een glas bier en een opengeslagen krant staat afgebeeld op Op het terras (1930), het bekendste schilderij van Nola Hatterman (1899-1984). De vraag leek beantwoord vlak voordat het in 1999 werd tentoongesteld in Museum voor Moderne Kunst Arnhem.

Kunsthistoricus Karin Söhngen had het verloren gewaande schilderij teruggevonden in een van de universiteitsgebouwen van de gemeente Amsterdam en een Amsterdamse kroegbaas dacht de Surinaamse danser, bokser en restaurantuitbater Jimmy van der Lak te herkennen.

Onderzoeker Ellen de Vries vermeldde Van der Lak in 2008 in haar Hattermanbiografie ­Nola – portret van een eigenzinnig kunstenares, maar onlangs ontdekte zij in een brief van Hatterman uit de jaren tachtig dat het anders ligt. Niet Van der Lak, maar een zekere Louis Richard Drenthe heeft model gestaan.

‘Toen begon ik aan een vrij groot schilderij van Lou Drenthe,’ staat er in de opgeduikelde brief. ‘Hij zat op een caféterras, prinsheerlijk, mooie kleren, gele handschoenen op de tafel voor hem, met een glas bier, op de tafeltjes wit en rood geruite kleedjes. Het was werkelijk een enig schilderij en ik had er succes mee. Dat werken met Lou Drenthe was erg prettig, hij was een aardige vent.’

Trompettist

Lou Drenthe werd geboren in Paramaribo, was van huis uit gasfitter, maar verdiende nadat hij in 1925 in Amsterdam arriveerde op andere manieren de kost. Hij kelnerde in het eerste Surinaamse restaurant dat Amsterdam rijk was en waarvan Jimmy van der Lak mede-eigenaar was. Hij was te zien op toneel, hij zat model, maar bovenal was hij trompettist.

Hoe Lou Drenthe Hattermans model is geworden, heeft De Vries niet kunnen achterhalen, maar de twee moeten elkaar goed hebben gekend. “Het schilderij is in 1932 door Nola aan het Stedelijk verkocht. Daarvoor hing het bij haar thuis in Amsterdam en in die tijd ging Lou geregeld met een vriend bij haar langs om trots ‘zijn’ schilderij te laten zien. Zo kwam Nola ook weer aan andere Surinaamse modellen.”

Drenthe opende Hatterman de ogen voor de misstanden in Suriname, weet De Vries. “Hij was de eerste die haar vertelde over de toestanden en verhoudingen in Suriname. Achterstelling en discriminatie van overzeese migranten uit de gekoloniseerde landen zou vervolgens een belangrijk thema worden in haar werk. In 1953 verhuisde ze naar Suriname, om daar kunstonderwijs te verzorgen.”

In de belangstelling

“Door zijn verhalen is Nola zich bewust geworden hoe het moet zijn geweest om als donker iemand in een witte wereld te leven,” vult zijn nicht Maja Drenthe aan. “Daar was zij erg door geraakt. En het raakte mij ook toen ik dat las. Ik word er emotioneel van om hem hier nu zo te zien. Het is fantastisch om familie in het Stedelijk te hebben hangen.”

Letty Robben kijkt nog eens goed naar het schilderij van haar opa, zegt dan: “Wat ik heb gelezen was dat Jimmy van der Lak een man was die er erg van genoot om in de belangstelling te staan. Mijn opa kennende kon het hem niet zoveel schelen. Amsterdam heeft hem nooit helemaal gebracht wat hij er zocht, denk ik. Juist daarom vind ik het zo mooi dat hij nu in het Stedelijk Museum hangt.”

Met zichtbare trots: “Daarom sta ik hier nu. En ik verheug me erop om het schilderij na de vakantie aan mijn zoon en kleinkinderen te laten zien. Mijn zoon is 38, iets ouder dan Lou was toen hij werd geschilderd, maar ik herken hem duidelijk in Lou.”

Op het terras is te zien in Stedelijk BASE. Dit najaar opent in het Stedelijk Museum de tentoonstelling Surinaamse School, met werk van meer dan dertig kunstenaars, mede gecureerd door Ellen de Vries.