Het toneel van koninklijke huwelijken in inhuldigingen maakt zes maanden lang zijn bijnaam van ‘Oranjekerk’ waar. Van de Amsterdamse wieg die ze bij haar geboorte cadeau kreeg tot de Rolls voor het staatsbezoek van Queen Elizabeth in 1958: de Nieuwe Kerk staat geheel in het teken van koningin Juliana.
Fijn detail, bij de opdracht die prinses Juliana in 1985, vijf jaar na haar aftreden, gaf voor een Mercedes-Benz 380 SEL. Een vierdeurs cabrio wilde ze, voor haar vakanties in Porto Ercole. Maar die had Mercedes niet, waarop de Zwitserse carrosseriefabrikant Caruna AG werd aangetrokken om een Mercedes uit de W126-serie om te bouwen. De auto werd afgewerkt met speciale make-upspiegeltjes voor de passagiers achterin.
De Mercedes-Benz is, met andere bijzondere auto’s van de koninklijke familie en zeventig koetsen, in beheer bij de Koninklijke Stallen in Den Haag. Het was de bedoeling day de cabrio speciaal voor de tentoonstelling De eeuw van Juliana, een koningin en haar idealen die zaterdag opent– op eigen wielen, de auto is in goede conditie – naar Amsterdam zou rijden.
Maar in verband met de actualiteit en de beschikbare ruimte in De Nieuwe Kerk viel de keuze op een andere wagen van de Koninklijke Stallen: de Rolls Royce met ingebouwde bar en radio van Philips (nouveauté!), aangeschafte voor het staatsbezoek in 1958 van koningin Elizabeth II die haar zo lang zou overleven. Ook te zien op de tentoonstelling is de Crème Calèche, de koets die koningin Emma schonk aan haar dochter Wilhelmina ter gelegenheid van háár inhuldiging in 1898 en die bij de inhuldiging van Juliana vijftig jaar later opnieuw werd ingezet – naar verluidt ook een favoriet van kroonprinses Amalia.
Het zijn enkele van de pronkstukken waarmee het leven van Juliana der Nederlanden (1909-2004) in beeld wordt gebracht aan de vooravond van het 75-jarig jubileum van haar inhuldiging als koningin. Den Haag is daarbij een majeure bruikleengever; van de 450 objecten die worden getoond zijn naast auto’s en koets er 200 afkomstig uit de particuliere Koninklijke Verzamelingen, oorspronkelijk het Koninklijk Huisarchief, achter Paleis Noordeinde.
Eerste tandje Wilhelmina
De Koninklijke Verzamelingen zijn geen museum, benadrukt directeur Claudia Hörster, maar wel een verzameling van museale collecties, particulier bezit van de koninklijke familie. “De Verzamelingen omvatten familiecollecties en familiearchieven en zijn een optelsom van voorwerpen, documenten en andere informatiebronnen van het huis Oranje-Nassau en aanverwante huizen. Er zijn kunstwerken, kledingstukken, er is een bladmuziekcollectie, een literaire collectie, een fotografiecollectie en het gaat terug naar de twaalfde eeuw. Vaak dierbare dingen ook: het eerste tandje van Wilhelmina, het brilletje van Emma. Deze familie bewaart ontzettend veel.”
Juliana beïnvloedt nog steeds hoe er binnen de Koninklijke Verzamelingen wordt gewerkt. “Bij het overlijden van Wilhelmina in 1962 kwam ze gelijk in actie. Ze had zeker besef van wat we nu erfgoed noemen en het historisch belang van die ‘oude spullen’. Ze stelde een commissie van advies in een een bewaarder, ze verdriedubbelde de staf en bracht de collecties onder in gespecialiseerde stichtingen. Dat was een professionalisering. Drie uur was ze met de toenmalig directeur door het gebouw gelopen om feeling te krijgen van wat er allemaal was.”
Er wordt gerestaureerd en gearchiveerd, de Koninklijke Verzamelingen werken mee aan onderzoeken en publicaties, krijgen verzoek van erfgoedstichtingen in binnen- en buitenland. “De Julianatentoonstelling nu is voor ons wel echt een enorme bruikleen. Maar het is ook nadrukkelijk de opdracht van de koninklijke familie de collecties toegankelijk te maken. In de statuten van de Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau, die in 1972 werd opgericht, staat: ‘te doen dienen ten algemene nutte’. Juliana had echt een vooruitziende blik.”
Tekst gaat verder onder de foto.
Inhuldigingsjapon
Met de objecten, gelardeerd met foto’s en audio- en video-opnames, voert de tentoonstelling bezoekers vanaf de ‘openinsscène’ met inhuldigingsjapon en -troon op exact de plek van toen, chronologisch door de verschillende levensfases van Juliana. Hoofd tentoonstellingen Marlies Kleiterp: “We hebben ons laten inspireren door de vele boeken, documentaires en interviews, maar óók door The Crown op Netflix. Door die aanpak kom je zo ontzettend dicht bij het Koninklijk Huis, de glamour, maar ook de dilemma’s en de tegenslagen in haar familie en huwelijk die ze liever niet voor het voetlicht had gezien. We nemen een neutrale opstelling in, maar willen het ook niet onbenoemd laten.”
Het leven van Juliana wordt daarnaast gekoppeld aan allerlei ‘wist-u-datjes’ van de twintigste eeuw. “Ze is geboren toen de tsaar nog aan de macht was; toen ze aftrad hadden we televisie en de telefoon, en was er een maanlanding geweest. Ze heeft twee wereldoorlogen meegemaakt, de wederopbouw. We brengen van al die decennia ook de stand van het land in kaart: hoe heeft Juliana hier invloed op kunnen uitoefenen, hoe heeft ze gereageerd?”
Van Juliana's coming of age als prinses, haar statuur als koningin van het volk met toch ook een hang naar glamour – zie de cabrio, de Rolls Royce, de juwelen en japonnen – tot de mater familias. Kleiterp: “Ze vond het een zware taak, koningin zijn, maar ze heeft het met verve gedaan. Ze werd wel ‘vorstin naast de rode loper’ genoemd. Maar om ernaast te kunnen lopen, had ze die rode loper wel nodig.”
De eeuw van Juliana, een koningin en haar idealen, De Nieuwe kerk, www.nieuwekerk.nl.
Paleis op de Dam
Ook het Koninklijk Paleis op de Dam staat in de tentoonstellingsmaanden in het teken van Juliana, met onder meer foto’s in de zalen waar ze zijn gemaakt. Zoals de Mozeszaal waar Juliana in 1948 bij de abdicatie van Wilhelmina koningin werd en op 30 april 1980 met de woorden ‘Ik treed af en zij treed aan’ het stokje overdroeg aan haar dochter Beatrix. In de Burgerzaal tekende ze op 27 december 1949 voor de soevereiniteitsoverdracht van Indonesië. Ze ontving er staatshoofden en maanlanders, vierde er huwelijken en jubilea, en schonk er warme chocola voor het personeel.
Zakelijk directeur Niels Beukers: “Zowel als kind als als koningin heeft Juliana hier veel voetsporen liggen. Als bezoekers van de tentoonstelling daarna de oversteek naar het paleis maken, kunnen ze letterlijk in haar voetsporen treden en zich in de buurt van de oude vorstin wanen.”
