De Krimschatten worden voorlopig niet op het vliegtuig gezet

'Verschrikkelijk," noemt conservator Valentina Mordvintseva de uitspraak van woensdag. "Ik sterf hier een beetje."

Mordvintseva werkt voor de musea op de Krim en stelde uit de collectie de tentoonstelling De Krim - Goud en Geheimen van de Zwarte Zee samen. Die was in 2014 te zien in het Allard Pierson Museum, op hetzelfde moment dat de Krim door Rusland werd geannexeerd. Het museum wist daarop niet meer of ze de kunstschatten aan de plots Russische Krim of aan Oekraïne moest teruggeven.

Woensdag oordeelde de rechtbank in Amsterdam dat de kunstschatten naar Oekraïne gaan: naar het Nationaal Historisch Museum in Kiev. De rechter beroept zich op het Unescoverdrag uit 1970 tegen illegale handel in cultuurgoederen.

Zowel Oekraïne als Nederland is ondertekenaar van dat verdrag. De Krimmusea zijn dat niet, en de Krim wordt in Nederland niet erkend als soevereine staat. Geen poot om op te staan dus, aldus de rechtbank. De honderden kunstobjecten zijn Oekraïens cultuurgoed.

Hete adem van Rusland
Nooit eerder behandelde Nederland zo'n zaak. Daarom had de rechter nu ook langer dan gebruikelijk uitgetrokken voor het geven van een vonnis. De rechtbank deed er meer dan twee maanden over.

Nu er een uitspraak ligt, is het echter nog niet klaar. Alle partijen - de Krimmusea, het Allard Pierson en Oekraïne - hebben drie maanden de tijd om beroep aan te tekenen. De Krim­musea voelen daarbij de hete adem in de nek van Rusland.

'Dit schendt niet alleen contract­rechten, het schendt ook nog eens op schaamteloze wijze de principes van uitwisselingen tussen musea en het recht van de mensen op de Krim op toegang tot hun eigen cultureel erfgoed,' stelde het Russische ministerie van Cultuur woensdag.

In het verleden eiste de voorzitter van het Russische parlement ook al dat de Krimschatten worden teruggegeven aan de Krim. Ook de directeur van de Hermitage in Sint-Petersburg zei dat de objecten 'logischerwijs' op de Krim horen.

Voor het huidige proces maken de Russische reacties overigens weinig verschil. Rusland is geen partij in de rechtszaak.

In het depot
Wim Hupperetz, directeur van het Allard Pierson Museum, zegt te verwachten dat beroep wordt aangetekend. Tot die tijd blijven de kunstschatten - het gaat onder andere om Scytisch goud - in het depot van het Allard Pierson.

De rechter acht dat verstandig, zei ze woensdag, omdat het anders lastig wordt de spullen terug te krijgen uit Oekraïne - mocht dat nodig zijn.

"Er wordt in de tussentijd goed op gepast," zegt Hupperetz, die opgelucht is dat er nu een uitspraak is. "Dit brengt ons weer een stap verder."

Op het vliegtuig richting Oekraïne worden de kunstschatten dus voorlopig niet gezet. Eerst moeten alle partijen overleggen óf ze bezwaar willen maken. Van de Krimmusea is bijna niet voor te stellen dat ze dat niet zullen doen.

Onherroepelijk
Oekraïne, de grote winnaar, kan dan nog bekijken of het bezwaar wil maken tegen de beslissing dat het land 111.000 euro aan het Allard Pierson moet betalen voor de opslag van de spullen. Het museum beslist misschien dat dat bedrag te laag is. Het had om 3 ton gevraagd.

Na een eventueel hoger beroep bestaat nog de mogelijkheid in cassatie te gaan. Daarna is de uitspraak van woensdag vermoedelijk onherroepelijk. Volgens kenners maken de Krimmusea - als instellingen uit een land dat internationaal haast door niemand wordt erkend - weinig kans op internationaal juridisch vlak.