PlusAchtergrond
De Kinderboekenweek staat in het teken van geschiedenis
De helden uit de geschiedenis moesten het in de jeugdboeken afleggen tegen tovenaarsleerlingen en losers. Maar met het geschiedenisthema van de Kinderboekenweek wordt een kentering ingezet.
Twee generaties geleden hadden docenten geschiedenis een makkie aan hun vak: kinderen namen het verleden vanzelf tot zich via hun boekenkast. Jan van Schaffelaar die van de toren sprong, kruistochten, de watersnoodramp – historische gebeurtenissen die door schrijvers als Thea Beckman en Jan Terlouw via spannende verhalen in de kinderhoofden werden gebeiteld. En het mooie was: kinderen lázen die boeken, vrijwillig en met plezier. Een 23ste druk was geen uitzondering.
Er kwamen nieuwe schrijvers. Simone van der Vlugt, die geïnspireerd door Thea Beckman schreef over de Franse Revolutie en Jeanne d’Arc. Rob Ruggenberg, die met historische jeugdromans over de VOC in Japan en de ontvoering van twee zeventiende-eeuwse Inuit wat exotischere verhalen opgroef. En dan was er het literaire vuurwerk van Floortje Zwigtman en Benny Lindelauf: met meeslepende vertellingen over de purperen hofhouding rond Oscar Wilde en het Limburg van de jaren dertig en veertig maakten zij literatuur van het verleden.
Het rijtje kan nog veel langer, maar geen van die schrijvers bereikte de status van Beckman of Terlouw. Gaandeweg boette het verleden aan aantrekkingskracht in. De tijden waren veranderd – Jan van Schaffelaar moest het afleggen tegen tovenaarsleerlingen en losers.
Woensdag begint de Kinderboekenweek. Onder het motto ‘En toen?’ staat lezen voor tien dagen in het teken van de geschiedenis. Traditiegetrouw leidt het thema tot veel nieuwe boeken. Opvallend is het grote aantal non-fictietitels bij het onderwerp. Maar er verschijnen ook twee historische jeugdromans van eigen bodem over weinig beschreven periodes: de prehistorie en de Rwandese genocide.
Oet en Drap
Oet en Drap zijn holbewoners met een hang naar rivaliteit. Maakt Oet een stoel, dan maakt Drap een bed. Zet Oet een huis op zijn grot, dan bouwt Drap een kasteel. In recordtijd doorlopen ze de geschiedenis en vinden ze het vuur uit, het wiel, de mobiele telefoon. Een origineel prentenboek met retrotekeningen en Flintstones-humor op kleuterhoogte.
Oet en Drap, Alistair Chisholm & David Roberts, Gottmer, €14,99 (4+)
Stuiver en Pluis in het oude Egypte
Stuiver en Pluis in het oude Egypte is het eerste deel van wat een serie geschiedenisprentenboeken moet worden, gemaakt door Jan Paul Schutten en Liset Celie. Met een tijdmachine reizen twee stokstaartjes naar het verleden. Pluis is de slimmerik die er alles over kan vertellen, Stuiver vraagt zich vooral af of er toen al pizza’s waren. Celies uitnodigende, heldere tekeningen zwiepen de lezer van raadselachtige hiërogliefen naar gevaarlijke nijlkrokodillen.
Stuiver en Pluis in het oude Egypte, Jan Paul Schutten & Liset Celie, Gottmer, €14,99 (5+)
Hoe alles begon
Diezelfde Jan Paul Schutten schreef geschiedenis met zijn evolutieboek Het raadsel van alles wat leeft, dat in 2014 alle jeugdliteraire prijzen won. Zes jaar later vertelt Bouwine Bergsma het verhaal ‘van oerflits tot nu’ in een graphic novel met spreadgrote illustraties van Adriaan Bijloo. In korte tekstblokken bespreekt ze de ontstaansgeschiedenis van ons heelal. Bergsma’s sobere stijl is minder opzienbarend dan die van Schutten, maar gecombineerd met de aan Hergé (Kuifje) verwante tekeningen en de strakke vormgeving is Hoe alles begon een blijvertje op de evolutieplank.
Hoe alles begon, Bouwine Bergsma & Adriaan Bijloo, Fontaine, €22 (6+)
In Afrika met Avi en Kumbi
Afrika is in de Nederlandse kinderliteratuur een ondergeschoven kindje. Als er al over wordt geschreven, dan vanuit wit perspectief. De Zuid-Afrikaanse historica Naledi Nomalanga Mikhize vertelt de geschiedenis van haar continent zonder nadruk op de rol van Europese kolonisten. In stripachtige vorm hink-stap-springt ze via jagers en verzamelaars, de oude Egyptenaren en spirituele filosofieën naar de moderne tijd. Nomalanga Mikhizes teksten vereisen vaak voorkennis en voor een boek van 48 pagina’s komt er wel erg veel aan de orde. Maar haar poging de geschiedenis te ontvouwen vanuit Afrikaans perspectief verdient alle lof.
In Afrika met Avi en Kumbi, Naledi Nomalanga Mikhize & Sanelisiwe Singaphi, Unieboek, €13,99 (7+)
Grapman – held met humor
In de traditie van Het leven van een loser bedachten Tjibbe Veldkamp en illustrator Kees de Boer een fonkelnieuw personage: Grapman. Grappig is hij niet – al vindt hij zelf uiteraard van wel – maar de pagina’s gevuld met dynamische tekeningen zijn zéér aanstekelijk. In dit eerste deel worden Grapman en zijn klasgenoot Noor door hun knorrige meester Nietje weggevoerd naar de negentiende eeuw, waar leerlingen straffen nog gewoon mag. Luchthartiger en laagdrempeliger wordt de geschiedenis deze Kinderboekenweek niet.
Grapman – held met humor, Tjibbe Veldkamp & Kees de Boer, Querido, €14,99 (8+)
Atlas van expedities en ontdekkingsreizigers
Een van de verrassendste boeken komt van het kleine uitgeefhuis Boycott. Atlas van expedities en ontdekkingsreizigers oogt haast als een kunstboek met de abstracte landschapsschilderingen, afgewisseld met robuuste zwart-witillustraties. Aan de hand van verhalen over negen ontdekkingsreizigers wordt verteld hoe onze wereld in kaart is gebracht. Daar zitten bekende namen tussen (Willem Barentsz), maar ook Jeanne Baret, de eerste vrouw die een reis rond de wereld maakte. Een prachtige uitgave, ook voor volwassenen.
Atlas van expedities en ontdekkingsreizigers, Bernardo P. Carvalho en Isabel Minhós Martins, Boycott, €29,95 (9+)
De eenhoorn – en andere fantastische dieren die ooit leefden
Welkom in het museum van uitgestorven dieren! Oud-Kidsweekhoofdredacteur Lotte Stegeman is je gids die je door de zalen leidt met een stortvloed aan interessante weetjes. Hoe het zat met de tropische monsterslang titanoboa, bijvoorbeeld. Of welke pluizige knuffelbeesten we nooit zullen ontmoeten omdat we te laat geboren zijn. Illustrator Marieke Nelissen zorgt met haar gedekte palet voor een authentiek historisch sfeertje (zie groot beeld). Een papieren museum om lekker lang in rond te hangen.
De eenhoorn – en andere fantastische dieren die ooit leefden, Lotte Stegeman & Marieke Nelissen, Luitingh-Sijthoff, €19,99 (10+)
Het lied van de vreemdeling
Linda Dielemans is de prehistoriedeskundige van de Nederlandse jeugdliteratuur. Na haar bekroonde non-fictieboek Brons keert ze met Het lied van de vreemdeling terug naar fictie. Daarin kruisen de wegen van een neanderthalermeisje en een homo sapiens-jongen. Hoewel hun gedrag hier en daar anachronistisch aandoet, weet Dielemans de lezer vloeiend mee te voeren in een onbekende wereld. Grootste pluspunt is dat de auteur met haar werk een tijdperk ontgint dat tijdens de geschiedenisles maar moeizaam tot leven komt.
Het lied van de vreemdeling, Linda Dielemans, Leopold, €17,99 (11+)
De boom met de bittere bladeren
Het is een van de zwartste bladzijdes uit de recente geschiedenis en daarmee misschien wel het lastigst te vangen in een jeugdboek: de genocide in Rwanda die bijna een miljoen Tutsi’s en gematigde Hutu’s het leven kostte. Cultureel antropoog Ruth Erica bezocht het Afrikaanse land en werd gegrepen door de gebeurtenissen in 1994. In haar debuut De boom met de bittere bladeren voert ze een Nederlandse studente op die vriendschap sluit met het Rwandese tienermeisje Maridadi. Door de ontwapenende nieuwsgierigheid van haar nieuwe vriendin durft Maridadi voor het eerst vragen te stellen over haar verleden. Erica heeft haar research goed gedaan; Rwanda’s natuur en zwijgcultuur worden overtuigend getoond. Minder geslaagd is de opzichtige wijze waarop de personages de geschiedenis voor de lezer ontvouwen – die doet soms gekunsteld aan. Niettemin is dit een belangwekkend boek vanwege het onderwerp dat bij veel Nederlandse jongeren onbekend is.
De boom met de bittere bladeren, Ruth Erica, Lemniscaat, €15,95 (12+)
Geschenk en prentenboek
De Kinderboekenweek vindt plaats van 30 september t/m 11 oktober. Arend van Dam schreef het kinderboekenweekgeschenk De diamant van Banjarmasin (illustraties Anne Stalinski). Je krijgt het cadeau bij aankoop van €12,50 aan kinderboeken. Het Prentenboek van de Kinderboekenweek Tweeling! is gemaakt door Mylo Freeman en kost €7,25.
