De geschiedenis van de uitvoerende kunsten: Ramses Shaffy voor altijd

‘Veel mensen denken ten onrechte dat met de sluiting van het Theatermuseum op de Herengracht ook de collecties van het Theater Instituut Nederland zijn verdwenen,” zegt Hans van Keulen aan de koffie in het universitaire boekendepot in Holendrecht, naast het AMC. Als conservator van de collecties uitvoerende kunsten van het Allard Pierson wil hij vooral geen nostalgische verhaal over de bijna honderd jaar oude collectie. “Wij hebben veel meegemaakt. Maar belangrijker: we zijn nog alive-and-kicking!”

In het depot ligt de geschiedenis van de uitvoerende kunsten opgeslagen. Vooral muziek, toneel, dans en circus zijn goed vertegenwoordigd. Een kleiner deel is gewijd aan cabaret, opera, operette, mime en poppenspel. Het depot biedt onderdak aan ruim een half miljoen objecten. Van affiches tot kostuums, van maquet­tes van decorontwerpen tot theater­maskers (zie kader).

De circuscollectie is de grootste van Europa. De muziekcollectie loopt van bladmuziek uit de zeventiende eeuw (Toonkunstcollectie) tot digitale streams uit de eenentwintigste eeuw. Recent is het complete archief van concertorganisator Mojo binnengekomen.

De hoeveelheid objecten is enorm. “Er was zoals bij veel musea jarenlang te veel verzameld, bij gebrek aan duidelijke profielen voor de collecties,” bekent Van Keulen. Alleen al het leegruimen van de zolders van het Theatermuseum leverde 900 verhuisdozen op met achterstallig archief. “Toen we kleiner werden, hebben we de focus gelegd op de premièredatabase, waarin alle objecten hangen gerelateerd aan een productie.”

Bonbon van Jamin

Na de koffie duiken we het depot in, of eerder schatkamer, op zoek naar sporen van de in 2009 gestorven Ramses Shaffy. In september wil het Allard Pierson iets van hem laten zien op zaal, ter gelegenheid van de afronding van de periode van uitbreiden, verbouwen en herinrichten van het museum en kennisinstituut. Op de route naar de schilderijencollectie passeren we de persoonlijke archieven van acteurs, met brieven, dagboeken en contracten. “Zaken waarmee je dichtbij de mensen komt. Een van de leukste is het archief van Albert Mol.”

Als bewijs pakt hij een van de dozen van de plank, op zoek naar een brief van de firma Jamin. “Albert Mol had in het Utrechts Nieuwsblad gezegd dat als hij ‘in zijn blote kont gaat staan met een bonbon hij zo een ton van Jamin’ zou krijgen. En daar reageerde de directeur dus op: ‘U overschat uw physieke aantrekkelijkheid, u onderschat Jamin.’ Geweldig toch!”

Duoportret

In een van de trekwanden vol schilderijen hangen diverse kunstwerken van de hand van Ramses Shaffy, waaronder een liefdevol duoportret met zijn partner: acteur Joop Admiraal. Maar ook de gouden plaat voor de single Sammy uit 1966. Verderop staan in de schappen nog een accordeon, reiskoffer en pianostoel met Perzisch kussen. Persoonlijke voorwerpen, eigendom van de stichting Ramses Shaffy Fonds voor Jonge Kunstenaars. “We hebben wel in voorstellingen gebruikte attributen, maar verzamelen dat niet meer actief. Het neemt te veel ruimte in. En de zoveelste wandelstok voegt niet zoveel toe. We willen vooral een collectie zijn voor de theatersector, onderwijs en onderzoek.”

In de kledingrekken hangen ook nog theaterkostuums, en een rood-oranje outfit uit de periode dat Ramses aanhanger was van de Indiaase goeroe Bhagwan Sri Rajneesh. “Maar, het is echt uitzonderlijk dat we dit soort zaken hier hebben. Aan de persoonlijke archieven heb je als theateronderzoeker veel meer.”