Branduren van Cobi van Baars: met schroom lezen over de intimiteit van sterven

Wanneer las ik in een roman over euthanasie? Met een ik-persoon die het overkomt, die daartoe besloten heeft? Als ik me dat afvraag, weet ik het niet, terwijl het toch iets moet zijn wat ik me herinner. Het is een gebeurtenis waarover het vaak gaat, in de media, in onze gesprekken als die ernstig worden.

In de roman Branduren van Cobi van Baars, lees ik erover, in de tweede helft, en misschien is het vreemd, misschien ook niet: ik doe dat met enige schroom.

Is er iets intiemers?

En bij die intimiteit horen ook praktische handelingen die zo praktisch zijn dat je er bijna van schrikt. Dat is natuurlijk allemaal bekend, maar geef het allemaal maar de ruimte in een roman, en dan bedoel ik vooral: hoe ga je om met de ruimte die je je toestaat, hoe benut je die efficiënt? Dat laatste woord is erg zakelijk in dit verband, maar ja, het is een kwestie van trefzeker doseren.

Cobi van Baars doet het sober, hoogst onnadrukkelijk, ze laat het drama zijn werk doen. Die onnadrukkelijkheid maakt het eerste gedeelte van de roman wat vlak, maar in de euthanasiefase is die aangrijpend.

Gerrit, zo heet de man die gaat sterven. Het bewustzijn dat dit hem dadelijk zal overkomen, maakt kleine momenten groot. Bijvoorbeeld de laatste keer dat hij met zijn kleindochter Memory speelt. Of de laatste keer dat hij in een vertrouwde ruimte in huis is.

Telkens die laatste keer. Kan sentimenteel zijn, is het niet.

Door die onnadrukkelijkheid lukt het je als lezer niet op afstand te blijven. En dat wil de schrijver uiteraard ook niet.

Je voelt je ongemakkelijk, een voyeur, maar die sensatie mag een roman veroorzaken. Het gevolg is dat je er na lezing nog langer dan een tijdje mee bezig bent.

Wat ik al opmerkte, het eerste deel is wat vlak. Het is wennen aan de perspectiefwisselingen, alle personages komen aan het woord. Het duurt even voordat ze interessant worden, terwijl er veel aan de orde is, meer dan dat.

Een probleem is dat hun taal min of meer hetzelfde is. Er moet op z’n minst een verschil in ritme zijn. Die eentonigheid is lastig. Maar door­lezen dus.