Botsing tussen stad en platteland? De film Deliverance biedt een definitieve oplossing

Het was vrijdag 13 maart 2020. Na alarmerende berichten over een nijpend voedseltekort en apocalyptische taferelen in de supermarkten leek het verstandig om proviand in te slaan. Onvergetelijk: in de buurtsuper stak een man zijn arm diep in een schap vol ingeblikte vis om in een beweging de complete voorraad in zijn volle winkelwagen te mieteren. De twee blikken met haring in tomatensaus die hij over het hoofd zag belandden in mijn pandemische noodrantsoen. Afgelopen week zijn ze in de pastasaus verwerkt. Voedsel weggooien is taboe en de vervaldatum was bijna bereikt.

De blikvispasta noopte tot bezinning en werd geconsumeerd met uitzicht op een stadsbrug die in de lente van 2020 nauwelijks gebruikt werd. Ik meende er een keer een vos te zien sjokken, op weg naar de Jordaan. Nu zag ik een eerste mug voor het raam en dacht ik aan de jagende vleermuizen die me destijds in vervoering brachten. Ze werden als virusdragers meteen met de pandemie verbonden, in combinatie met schubdieren die ook op de markt in Wuhan werden verhandeld. Drie jaar later zit de wasbeerhond in de beklaagdenbank en oppert een kopstuk van de FBI dat het viruslab van Wuhan waarschijnlijk de bron was. Welja.

Koerswijziging

De pandemie ijlt voorlopig nog na: in het nieuws, in de wachtkamers en in de samenleving. De laatste verkiezingsuitslagen onderstrepen dat het leeuwendeel van het electoraat een radicale koerswijziging eist. Een stem op lijst NEE! is een afwijzing van alles wat er in het recente verleden gebeurde en wat er van burgers werd gevraagd. Lijst NEE! is nu de BBB, eerder vertegenwoordigden de LPF en FvD het brede ongenoegen. Over een paar jaar zal een volgende nieuwe partij het probleem benoemen, alles anders willen doen en daarom zegevieren. Voorlopig heeft de boer het voor het zeggen en verdwijnt Wuhan uit het zicht.

De tractorprotesten appelleerden aan het romantische beeld van de zelfredzame pionier. Vergeet de blikvis uit de supermarkt, de overvolle straten en het gestreste bestaan in de woonkazernes. Het land op, zelfredzaam zijn, met de kippen op stok en met de koeien naar het weiland, dat is het goede leven.

Die gedachte dreef de bloemenkinderen van de jaren zestig naar vervallen boerderijen om alternatieve gemeenschappen te stichten. Weg van de gevestigde orde, de benepen burgermansmoraal en het eeuwige gezwoeg voor de schamele centen. Buiten in de natuur is alles beter.

Geen indringers

De Amerikaanse schrijver James Dickey en de Engelse filmmaker John Boorman zagen het gebeuren en riepen luidkeels: doe het niet! Dickey schreef de roman Deliverance (Verlossing) die kort na publicatie door Boorman tot de gelijknamige film werd bewerkt. De schokkende film uit 1972 sloeg in als een bom en gaf de aanzet tot een onafzienbare reeks thrillers en horrorfilms waarin stedelingen op het platteland of in de bergen ten onder gaan. Het werd een cliché: wie op de snelweg de verkeerde afslag neemt eindigt op het hakblok van beestachtige inteeltfiguren die geen indringers op hun land dulden en god noch gebod vrezen.

Deliverance koppelt de botsing tussen stad en land nadrukkelijk aan het vooruitgangsdenken van een progressieve overheid. De bouw van een stuwdam in de staat Georgia zal de miljoenenstad Atlanta een schone energiebron opleveren, maar de lokale bergbewoners raken hun huizen en leefwijze kwijt. Voordat de wilde rivier voorgoed onder het stuwmeer verdwijnt gaan vier mannen uit de stad er in twee kano’s op avontuur.

Dat zullen ze flink berouwen. In de eerste minuten van de film stelt alfaman en zelfbenoemd natuurmens Lewis (Burt Reynolds) dat de overheid het land verkracht. De plastische woordkeus wijst vooruit naar de scène die de film een geduchte reputatie bezorgde: het land zal zich hardhandig aan de stad vergrijpen. Het gaat er bruut en beestachtig aan toe.

Niets gebeurd

Het seksuele vergrijp leidt tot een escalerende geweldsspiraal die geen enkele betrokkene ongeschonden laat. Maar de sporen zullen gewist worden, alles zal verdwijnen onder het wassende water van het stuwmeer. Dan is het net alsof er niets gebeurd is.

Als niemand het kan zien is er toch niets gebeurd? Dan gebeurde er niets verkeerds in die vallei in Georgia. Dan gebeurde er niets verkeerds op de beestenmarkt in Wuhan of in dat viruslab. Dan liep er geen vos naar de Jordaan en dan stond de Hollandse polder nooit onder twee meter zeewater. Natuurlijk niet.

Wat een mal idee.

Deliverance verscheen op blu-ray bij Warner Bros en is te zien op Google Play en Prime.