De realistische portretten van historische figuren van de Amsterdamse fotograaf Bas Uterwijk gaan de hele wereld over. ‘Over mijn interpretatie van Jezus kreeg ik veel reacties uit Zuid-Amerika en Polen.’
Een jaar of veertien geleden begon Uterwijk met fotograferen. Toen hij tijdens de coronacrisis zijn opdrachten zag slinken, besloot hij zich vol te storten op een project waar hij al langer aan werkte. Het tot leven wekken van onder andere historische figuren met speciale software. “Tijdens de lockdown dacht ik: nu moet ik mijn kans grijpen, anders is een ander me voor.”
Voor de portretten combineerde Uterwijk zijn achtergrond in computergraphics met zijn ervaring als fotograaf. De foto’s zijn van met name bekende historische figuren, zowel fictieve personages als echte mensen. Denk aan Julius Ceasar, Napoleon Bonaparte, Vincent van Gogh, maar ook Michelangelo’s David en het Vrijheidsbeeld. “Iedereen kent ze van naam en ze spelen een enorme rol in de geschiedenis. Het is leuk om daar een ‘echt’ gezicht aan te geven.”
Uterwijk poogt in zijn werk enerzijds een geloofwaardig menselijk gezicht te maken, anderzijds moet het wel lijken op het beeld wat we van iemand hebben. “Al is dat in sommige gevallen heel overdreven of heroïsch.” Hij maakt met behulp van software naast foto’s van mensen die echt hebben bestaan, ook foto's van niet bestaande mensen. “Dat zijn compleet synthetische beelden. Maar het leuke aan historische personages is de zoektocht naar hoe iets of iemand er soms wel honderden jaren geleden uit heeft gezien.”
Het spannendste aan zijn werk vindt hij de combinatie tussen aan de ene kant logica en berekeningen en aan de andere kant de raakvlakken met de kunst. “Je bent bijna een soort detective.” Bovendien is hij altijd al gefascineerd geweest door de balans tussen echt en nep. “In mijn fotografie ben ik ook altijd op zoek naar een vervreemdend effect. Dat krijg je ook als je kijkt naar een ‘echte’ versie van bijvoorbeeld Napoleon of Mona Lisa.”
Artistieke vrijheid
Hoe lang de fotograaf bezig is met de beelden verschilt. “Dat is ook afhankelijk van het bronmateriaal. Van bijvoorbeeld Napoleon hebben we veel schilderijen. Dat is makkelijker, maar je hebt ook minder artistieke vrijheid.”
Bij sommige werken kon Uterwijk vrijer zijn gang gaan. “Het portret van Jezus luisterde wat minder nauw, want we weten simpelweg niet hoe hij er precies heeft uitgezien. Terwijl je bij bekendere koppen meteen merkt als bijvoorbeeld de ogen te ver uit elkaar staan.” Juist de foto van Jezus trok de aandacht. “Ik kreeg heel veel reacties uit Zuid-Amerika en Polen.”
De reacties zijn overwegend positief. “Ik had veel meer negatieve reacties verwacht. Mensen roepen toch heel makkelijk als iets ze niet zint.” De fotograaf kreeg reacties van zowel gelovigen als niet-gelovigen. “Mensen aan de andere kant van de wereld schreven me hoe erg ze zijn geraakt door het beeld. Dat is toch wat je wilt als kunstenaar.”
De fotograaf werkt momenteel aan een aantal nieuwe foto’s. Het uiteindelijke doel is om de werken ergens te exposeren. Favorieten heeft Uterwijk niet. “Sowieso blijf ik de hele tijd bijschaven, zeker als ik nieuwe trucjes of software ontdek. Met Van Gogh ben ik maanden bezig geweest.”
