Zo wordt gevaarlijke angst verspreid in Japan

Bellen met Azby Brown, een van de oprichters van Safecast.

Safecast is de organisatie die al een dag na de kernramp in Fukushima op 11 maart 2011 werd opgericht, met als doel mensen betrouwbaar en open source te informeren over straling. Ze deelden een handleiding over hoe je zelf een geigerteller kan bouwen waarmee je de straling kan meten op de plek waar je bent. Die metingen verzamelen ze op hun website zodat iedereen, overal ter wereld kan checken hoe hoog de radioactieve straling is.

Hoe belangrijk dit was, bleek al gauw: de Japanse regering is namelijk nogal een koning in het achterhouden van informatie. Slecht of ingewikkeld nieuws delen doen ze niet aan en dingen die onzeker zijn, worden stilgehouden. Daarnaast worden beslissingen vanuit de top genomen en is meedenken vanuit de bevolking iets dat wordt gezien als onwenselijk gedoe.

Opensource-informatie delen ten tijde van een (kern)ramp stond dus lijnrecht tegenover het overheidsbeleid en werd daardoor het enige baken van betrouwbare informatie middenin een woud van complotten en desinformatie. Het grootste gevaar: iedereen in een angst- of stresssituatie klampt zich het liefst zo snel mogelijk vast aan een verklaring. En de verhalen over stralingsgevaar vlogen de wereld over. Precies zoals we later ook zagen in de verspreiding van allerhande theorieën tijdens de covidpandemie. Hoe minder we wisten, hoe meer verhalen de ronde deden. En de gevolgen daarvan zien we nog steeds elke dag om ons heen.

Enfin. Ik belde Azby omdat ik een paar citaten van hem had gelezen in een artikel over de huidige situatie in Japan, twaalf jaar na Fukushima: in het getroffen gebied rondom de kerncentrale (zo groot als België) is ruim tien jaar lang de bovenste laag van de bodem afgegraven en vervangen door schone aarde. Het idee was dat die bovenste laag veel stralingsdeeltjes bevatte en dat het verwijderen van aarde de straling in het gebied omlaag zou brengen. Al die aarde ligt nu op een grote hoop bij elkaar in de buurt van de centrale. Maar de Japanse overheid heeft de bewoners tien jaar geleden beloofd dat die daar voor 2045 weg zou zijn. Een slecht idee, maar er moest nu eenmaal iets hoopvols naar de omgeving gecommuniceerd worden.

Het probleem dat hierdoor ontstond: waar moet die vervuilde grond dán naartoe? Zonder overleg met bevolking is nu besloten dat deze grond verwerkt gaat worden in nieuwe wegen en zo wordt verspreid door heel Japan én dat dat heus geen kwaad kan.

Even los van dat dit feitelijk waarschijnlijk klopt (zo hoog is het cesiumgehalte in die aarde nu ook weer niet), is dit niet de overtuiging van de meeste mensen. Met als direct gevolg dat er niet zozeer gevaarlijke straling, maar wél gevaarlijke angst wordt verspreid.

En dat Azby met het Safecast-team het drukker dan ooit zal krijgen.

Tinkebell schrijft elke week een column in Het Parool. Lees al haar columns hier terug.