Zelenski lijkt mij beschaafder dan Poetin, maar is beschaving altijd rechtvaardig?

Diners waarbij ik wel aanwezig had willen zijn.

Op 28 november 1943 dineerden Stalin, Roosevelt en Churchill in Teheran met elkaar.

“Als de oorlog is afgelopen, moeten we misschien vijftigduizend militairen arresteren en liquideren zodat we voorgoed kunnen afrekenen met de Duitse militaire macht,” zei Stalin.

Churchill wist niet wat hij hoorde en zei: “Het Britse parlement zal zo’n aantal nooit accepteren.” Er ontstond een woordenwisseling tussen Stalin en Churchill. Die keek naar Roosevelt. “We moeten geen vijftigduizend man arresteren en liquideren, maar negenenveertigduizend,” zei Roosevelt.

Daarop liep Churchill weg. Stalin achter hem aan, die zei dat hij slechts ‘een grap’ had gemaakt.

(Had Roosevelt ook een grap gemaakt? Niet volgens diens zoon Elliot die toevallig eveneens aanwezig was en later verklaarde dat hij ervan overtuigd was dat het Amerikaanse leger dit voorstel van Stalin gesteund zou hebben.)

Churchill kende Stalins meedogenloosheid; die had immers duizenden van zijn eigen manschappen geliquideerd. En ook in Amerika was er een tweestrijd aan de gang over wat er na de oorlog met Duitsland moest gebeuren.

Achteraf kunnen we blij zijn met Churchills houding. Hoewel… Na de Conferentie van Quebec in augustus 1944 lieten Roosevelt en Churchill een verklaring uitgaan dat voor de grote Duitse oorlogsmisdadigers (Hitler, Himmler, Göring en Goebbels) geen proces noodzakelijk was. Het formuleren van de aanklacht, het samenstellen van een gerechtshof en het verzamelen van bewijs vonden ze te grote problemen. Ze meenden dat de schuld van de nazileiders ‘geen juridische kwestie, maar een politieke’ was.

Wij hebben nu het Internationaal Strafhof in Den Haag om oorlogsmisdadigers te veroordelen.

Rusland erkent dat hof niet. Amerika ook niet. China ook niet. Israël ook niet. Ze weigeren medewerking. Rusland erkende het hof wel, maar toen ze zelf de Krim hadden bezet, trokken ze de erkenning in.

En dus…

Tja. Moet je, als Oekraïne wint, Poetin laten leven? Dat doet Oekraïne niet. Laat Moskou Zelenski leven als ze hem te pakken krijgen? Vergeet het maar. Wat is rechtvaardigheid?

Rechtvaardigheid verdwijnt in een oorlog en wordt weggemoffeld na een oorlog. Nederlandse collaborateurs werden nauwelijks bestraft, alleen de kleine ‘fouten’. De foute kruidenier, de foute schoenlapper. De grote bedrijven bleven buiten schot onder het motto: “Samen werken aan een betere toekomst.”

Het zou me niets verbazen als Poetin hetzelfde denkt als Stalin en het liefst de hele militaire top van Oekraïne wil liquideren. Zelenski lijkt mij iets beschaafder, maar is beschaving altijd rechtvaardig?

Theodor Holman (1953) is columnist, schrijver, televisie- en radiomaker. Elke dag, uitgezonderd zondag, lees je hier zijn column. Lees al zijn columns terug in het archief.

Reageren? t.holman@parool.nl.