Tijd is een dictator en geen vriend van democratie

Democratie heeft altijd een vertragende werking.

Het is bijvoorbeeld nu noodzakelijk om iets te doen aan – vul maar in –, maar daar moet eerst over worden gestemd, want er is enige onzekerheid over. Die stemming moet worden voorbereid met vergaderingen, rapporten, commissievergaderingen. Dat duurt en duurt.

Ondertussen mort het volk. Ondertussen komen er andere problemen. Ondertussen gebeuren natuurrampen en andere ongelukken. Er moet gerepareerd worden. Daarover moet ook worden gestemd. Nog meer gemor. Door het morren ontstaan nieuwe partijen. Het morrende volk stemt op die partijen, maar uiteindelijk heeft dat ook geen zin, want over hun besluiten moet eveneens gestemd worden, et cetera, et cetera (‘En ga maar naar de rechter als het je niet bevalt!’). Er wordt geroepen om een sterke leider die de zaak eens fijntjes gaat opschonen. Desnoods met geweld.

Tijd is een dictator en geen vriend van democratie. Maar tijd is ook geen vriend van autocratie, al denken dictators dat wel. Tijd gaat zijn eigen gang. Heeft Poetin een voorschot op de tijd genomen? Zou best kunnen. Is Zelensky te laat of straks te vroeg met zijn offensief? We weten het niet.

Wat doet oorlog met de democratie?

Ik heb het altijd merkwaardig gevonden dat mijn vader na de oorlog zo radicaal rechts was en mijn moeder zo radicaal links. Waren hun felle, onderlinge politieke discussies een mogelijkheid om ruzie te maken over andere gevoelens die ze niet konden verwoorden? Voor een groot deel wel. Maar er was ook iets anders. Na de oorlog lieten mijn ouders zich niets meer zeggen.

Wanneer de partij waarop ze hadden gestemd niet in de regering terechtkwam, waren ze kwaad. Ze begrepen ‘het volk’ niet. En dus, zo meenden ze, was iedereen tegen hen. En dat na een oorlog waaruit ze fysiek en lichamelijk gekwetst waren teruggekeerd. Dus liep de een naar rechts en de ander naar links. Ze trokken zich in zichzelf terug. Ze geloofden niet meer in de democratie. De overheid deed niets tegen hun angst. Er restte hen niets anders dan hun wonden te likken. Wrok heette de steeds groter wordende korst op hun wonden.

Op de Telegramkanalen zie ik Oekraïense en Russische strijders. Sommigen lopen tussen de lijken, anderen zie je wellustig schieten. Geen van hen, aan welke kant de overwinning ook valt, zal zich straks iets gelegen laten liggen aan wat macht over ze wil uitoefenen. Ze laten zich dan zelfs niet meer knechten door democratie. Integendeel.

Theodor Holman (1953) is columnist, schrijver, televisie- en radiomaker. Elke dag, uitgezonderd zondag, lees je hier zijn column. Lees al zijn columns terug iLees alle columns van Theodor Holman terug.

Reageren? t.holman@parool.nl.