'Sluisbuurt vernietigt de ervaring van Landelijk Noord'

Het staat letterlijk in de inleiding van het Stedenbouwkundig Plan Sluisbuurt (2016): met zijn hoge torens geeft de Sluisbuurt Amsterdam 'nieuwe kwaliteit'. Die kwaliteit is een opvallende skyline aan het IJ en een nieuwe typologie van wonen.

Ter inspiratie voor een nieuwe skyline bezochten ambtenaren en ontwerpers in het kielzog van wethouder Eric van der Burg steden als Toronto en Vancouver. De hoofdstraat van de Sluisbuurt heet zelfs Highstreet.

Buitenlandse voorbeelden
Daar is op zich niets mis mee; elke stedenbouwkundige vernieuwing in Amsterdam is gebaseerd op buitenlandse voorbeelden. Zo waren de tuindorpen in Amsterdam-Noord geïnspireerd op de Engelse tuinstadbeweging en stonden de appartementengebouwen in Berlijn en Parijs model voor de bouwblokken van de Amsterdamse School in de gordel '20-'40.

Elke stedenbouwkundige vernieuwing, zo leert de geschiedenis ook, vergt een enorme ambitie. Een wil om de dingen anders te doen, risico's te nemen, extra investeringen te doen.

Die risico's worden aangegaan omdat het idee leeft dat de bestaande stad niet meer voldoet, en de toekomst andere eisen stelt. Zo heeft elke stedenbouwkundige vernieuwing haar eigen contramal: de stad waar ze zich tegen afzet.

De strokenbouw van het Algemeen Uitbreidingsplan (1935) was een reactie op de gesloten bouwblokken van de Amsterdamse School, en het plan uit 1965 voor Bijlmermeer laat zich lezen als één grote aanklacht tegen negentiende-eeuwse buurten als De Pijp.

De Bijlmer bood een alternatief voor de verkeerschaos in te smalle straten en het gebrek aan groen.

Geen echte metropool
Wat is de contramal van de Sluisbuurt? Waar reageert deze buurt op? In het Stedenbouwkundig Plan Sluisbuurt staat de stedelijkheid van Amsterdam op het spel. Buzzwoorden als 'hoogstedelijkheid' en 'metropolitane atmosfeer' worden gelijkgesteld met hoogbouw. Zonder dit woonmilieu is Amsterdam nog geen echte metropool, zo is de teneur.

Bijval kwam uit de hoek van 'jonge architecten' - onder wie overigens opmerkelijk veel vijftigplussers - die in een open brief aan Het Parool (14 april 2017) afrekenden met de 'dichtgetimmerde traditie' van grachtengordelreferenties en de 'traditionele modellen met vijf à zes bouwlagen', lees: het Oostelijk Havengebied, IJburg en het Zeeburgereiland zoals dat nu in aanbouw is.

Het is niet de Sluisbuurt, maar zijn contramal waarom de emoties hoog oplopen. Het plan voor de Sluisbuurt miskent dat Amsterdam allang een bruisende metropool ís.

Vele alternatieven
Het plan miskent de kwaliteit van recente stadsuitbreidingen als het Oostelijk Havengebied en IJburg. Het argument dat hoogbouw nodig is voor een hoge dichtheid was al snel ontkracht met alternatieven die voortbouwen op - inderdaad - modellen met vijf à zes bouwlagen, die bovendien goedkoper zijn.

Ten onrechte wordt dit alternatief gelijkgeschakeld met het historiserende ontwerp van Sjoerd Soeters, door diens aanwezigheid in de pers. Maar er zijn vele alternatieven voorhanden.

Tot slot miskent het plan de uitzonderlijke kwaliteit van de groene lobbenstructuur van Amsterdam, die er al meer dan een eeuw voor zorgt dat je ondanks de enorme groei van de stad, je in een kwartiertje fietsen in het open landschap bent.

Landelijk Noord
Terwijl de torens maar een fractie van het aantal woningen bevatten (en op 125 meter hoogte zullen zeker niet de sociale huurappartementen gerealiseerd worden), vernietigen ze de ervaring van Landelijk Noord. Wie garandeert de architectonische kwaliteit van de torens die deze inbreuk verantwoordt?

Amsterdam gaat op dit moment bijna ten onder aan zijn eigen succes. De grote opgave is hoe we de stad betaalbaar en leefbaar houden.

Wat is de urgentie van een catchy skyline? De Sluisbuurt is het verkeerde plan, op de verkeerde plek, op het verkeerde moment.

Lees ook: Alternatief plan voor hoogbouw Sluisbuurt in de maak