Rusland draait gaskraan dicht? Lariekoek! Europa dankt de energiecrisis aan zichzelf

Mag ik het deze week eens voor Rusland opnemen?

Met de exploderende gasprijzen spreken Nederlandse (en Europese) politici steeds luider over ‘vieze spelletjes’ en hoor ik op het journaal dat Poetin de gaskraan naar believen open- of dichtdraait.

Eerst maar even de feiten. Gazprom – het Russische staatsgasbedrijf dat voorziet in zo’n 40 procent van de Europese gasbehoefte – heeft zich de afgelopen jaren keurig aan alle contractuele verplichtingen gehouden.

In vergelijking met vorig jaar is tot nu toe 15 procent meer gas aan Europa geleverd.

‘Van het dichtdraaien van de gaskraan is geen sprake,’ concludeerde de gezaghebbende energiejournalist David Sheppard van de Financial Times dan ook.

Poetin sloeg deze week de spijker op de kop door de schuld bij de EU zelf te leggen. Die sluit kortetermijndeals (de zogenaamde ‘spotmarkt’) in plaats van door Gazprom geprefereerde langetermijncontracten. Dat pakte de afgelopen jaren met warme winters en covid geweldig voor ons uit en leidde tot een historische lage gasprijs. Nu door een samenloop van omstandigheden de vraag naar gas omhoogschiet moeten wij op de blaren zitten.

Rusland daar de schuld van geven is lariekoek.

En bekijk het eens vanuit Poetins perspectief. De Russische economie drijft op olie- en gasinkomsten. Europa is met 70 procent export verreweg de belangrijkste klant van Gazprom. Maar Europa wil vanwege de energietransitie van het gas af. Over dertig jaar moet de EU klimaatneutraal zijn. Dat klinkt ver weg, maar voor de Russen is dat angstig dichtbij. Hun hele businessmodel staat op omvallen.

Als je weet dat je belangrijkste klant binnenkort wegloopt, ga je op zoek naar nieuwe klanten. Ver hoeft Rusland niet te zoeken.

China is ook al bezig met energietransitie. Daar is de eerste stap om kolencentrales te sluiten. Gas is een uitstekend, minder vervuilend alternatief. De Chinezen willen uiteindelijk ook van fossiele brandstoffen af. Maar die horizon is een stuk langer.

En dan heeft Gazprom nog een probleem dicht bij huis. Door de extreem koude winter en bloedhete zomer (airconditioning) is er in Rusland zelf het afgelopen jaar veel gas verstookt. De voorraadtanks staan niet alleen in Europa maar ook in Rusland angstig laag.

Dan is het niet gek dat Rusland de prioriteit geeft aan het vullen van eigen tanks, het leveren aan nieuwe klant China en het nakomen van de verplichtingen aan de oude klant Europa.

Als handelsnatie weten Nederlanders beter dan wie dan ook dat je risico’s moet spreiden.

Wie kan het de Russen kwalijk nemen dat als Europa extra gas nodig heeft, ze daar de hoofdprijs voor moet betalen? En dat Gazprom graag ziet dat het gas via de nieuwe Nordstream 2-pijpleiding loopt? De Russen investeerden daar 10 miljard in toen de Europese energietransitie nog een stuk verder weg leek.

Derk Sauer is uitgever van The Moscow Times en columnist bij Het Parool. Hij is ook ­oprichter van de Russische krant Vedomosti en oud-uitgever van RBK Gazeta.