Opinie: ‘Witte heteromannen begrijpen oprecht niet hoe het is om een vrouw te zijn in deze maatschappij’

De hoofdredactie van NOS Sport stapt op na meer dan honderd meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Doorgaans wordt zo’n draconische ingreep gebracht als een oplossing, een triomf voor de vrouwen die jarenlang tekortgedaan zijn door een redactie die bol bleek te staan van seksisme.

Sinds de start van de MeToobeweging en het moment waarop seksisme enigszins bespreekbaar werd, zijn heel wat hoofdredacties en besturen afgetreden. De NOS heeft intussen bekendgemaakt dat zij onderzoek zal doen naar de werkcultuur in de gehele organisatie. Onderzoek brengt feiten aan het licht en feiten leiden tot ontslagen.

Elke keer wordt verbetering beloofd, maar komt die er wel? Is ontslag de aangewezen manier om af te rekenen met een seksistische cultuur of is dit een denkfout?

Een cultuur is geen persoon. Een cultuur kun je niet tot aftreden dwingen. Je kunt haar slechts beïnvloeden en het is maar de vraag of een meedogenloze hakbijl zo’n verandering bevordert. Nu deze hoofdredactie weg is, komt er een andere. Die zal met dezelfde problematiek moeten dealen. Heeft zij plots wél de handvatten om anders te reageren?

Staande houden

Er waren al jarenlang instanties die het grensoverschrijdende gedrag bij de NOS hadden moeten en kunnen voorkomen. In een interview met Radio 1 zegt de vrouwelijke voorzitter van de ondernemingsraad: “Zelf heb ik niet het gevoel dat ik me niet staande kon houden in een machocultuur.” Een interessante opmerking. Staande houden is kennelijk voor de vrouwelijke medewerker een realistisch streven. En ik herken het. Mijn hele carrière heb ik mezelf staande moeten houden.

Ik componeerde muziek en werd tijdens een opname gevraagd om bij de manager van het platenlabel op schoot te kruipen. Staande houden. Ik werkte bij Vrij Nederland, als één van de weinige vrouwen, toen de hoofdredacteur me (letterlijk) vertelde dat mijn dna erg afweek van het blad. Staande houden. Later, tijdens mijn televisiewerk, werd ik als een popje gezien dat alles aan elkaar kwam praten ondanks mijn universitaire graad. Blijf staan. Als auteur werd me door journalisten gevraagd of mijn roman een ‘vrouwenboek’ was omdat er zo opvallend veel vrouwelijke personages waren. Sta je nog? Als naar mijn opiniestukken wordt verwezen krijg ik een heel scala emoties toebedeeld: Meuleman is boos, wanhopig, juichend. Met dezelfde woorden zijn mannelijke schrijvers duidelijk, kritisch, positief. Sta je nog? Ja, ik sta nog. Fluitend, zelfs. Sta je nog? Ja, ik sta nog. Fluitend, zelfs. Maar het kost ook moeite, de voortdurende worsteling: hoe in een bevooroordeelde omgeving staande blijven en toch voor je eigen waarden blijven staan?

Een treetje lager

Vrouwen worden in onze cultuur structureel anders benaderd. Er is helemaal niets mis met anders: dat zijn we ook. Maar als anders betekent dat je structureel een treetje lager staat, als anders betekent dat je geobjectiveerd wordt en per definitie geseksualiseerd, als anders betekent dat je onveilig bent, en vooral dankbaar zijn voor de kansen die je krijgt: dan is dat het soort anders dat niet thuishoort in een gelijkwaardige samenleving.

Grappen kunnen zeker. Als op een redactie echter eenzelfde soort grap voortdurend wordt gemaakt, is het geen grap meer, maar een bevestiging van de legitimiteit van een discours. Zij die niet meelacht, is de klos. Zij die wél meelacht, bekrachtigt dezelfde cultuur die haar verzwakt. Catch 22.

Het herstellen van een omgeving waarin seksisme niet als kwaal maar als gegeven wordt beschouwd, verloopt niet in een rechte lijn. Het zwalkt en kartelt. Die potsierlijke Victoria’s Angels waren weg – nu zijn ze ineens terug. Plussize modellen luidden een nieuw tijdperk in, en hup: heroin chic dient zich weer aan.

Een hakbijl lost dan ook weinig op. De dynamiek is overal. Mijn grootste eyeopener, na jaren staan in een seksistische cultuur, is dat het merendeel van de witte, heteroseksuele mannen oprecht niet kan begrijpen hoe het is om als vrouw in deze maatschappij te leven. Als je dat volstrekt niet kunt invoelen, snap ik best dat je je ergert aan de vrouwen die er wat van zeggen. Wáárvan, in godsnaam? Wat is er dan? Die hele emancipatie was toch achter de rug? Jullie mogen alles nu. Niet zeuren.

Maandenlang vernederd

Maar laat Jack Van Gelder zich eens een hele week een sloerie voelen. Laat Tom Egbers ervaren hoe het is om maandenlang vernederd en weggezet te worden op je werk. Laat Jeroen Pauw eens voelen hoe het is om vanwege je rimpels van de buis te worden gebonjourd. Nee, ze zullen het nooit ervaren. De enige hoop is dat meer mannen het lef opbrengen om juist dit onbegrip te erkennen, en de openheid om mee te werken aan noodzakelijke initiatieven en creatieve oplossingen om de cultuur beetje bij beetje te veranderen. Misschien niet met een hakbijl, dan wel met een schop.

Dat lukt alleen als v/m samenwerken, met of zonder empathie. Opdat de nieuwe generatie vrouwen hun kracht en energie niet meer hoeven te stoppen in voortdurend staan, maar in het uitbouwen van hun talenten en het uitvoeren van hun werk. Ik wens elke vrouw, zo snel mogelijk, een zitplaats toe.