Opinie: ‘Voorkom de autocratische ziekte in Israël’

Democratie is een zwakke vorm van bestuur, vatbaar voor een auto-immuunziekte die tot haar ondergang kan leiden. Deze ziekte sluimert vaak lange tijd voordat de symptomen zichtbaar worden, maar de dreiging is er altijd, want democratie bevat de kiem van haar eigen vernietiging. Gekozen leiders kunnen democratische instellingen gebruiken om onbeperkte macht te verkrijgen, onder het mom van het uitvoeren van de wil van het volk. In de afgelopen twee decennia heeft de achteruitgang van democratieën een soortgelijk patroon vertoond, met symptomen die exponentieel toenemen. Het is van essentieel belang onmiddellijk te reageren op de eerste tekenen van deze ziekte om onherstelbare schade te voorkomen.

Een van de eerste tekenen van een autocratische overname is een aanval op de rechterlijke macht en de benoeming van rechters. De nieuwe regering in Israël, onder leiding van Benjamin Netanyahu, heeft deze pathologie volledig overgenomen. De rechterlijke macht is cruciaal in democratieën, omdat die toezicht houdt op de concentratie van de uitvoerende macht en de rechten van minderheden waarborgt. Politieke controle in autocratieën is erop gericht deze controle op de regering weg te nemen en minderheden te onderwerpen aan de permanente wil van de meerderheid. De rechtbanken worden een doelwit omdat zij zich zullen verzetten tegen misbruik.

Frankenstaat

De kracht van de rechterlijke macht bij het beperken van de macht van de staat is afhankelijk van andere controles in het systeem. Daarom moet het hele systeem van controle op de macht van de meerderheid worden geëvalueerd om de immuniteit ervan voor autocratie te beoordelen. Als de rechterlijke macht wordt aangevallen in een systeem waarin zij de voornaamste verdedigingslinie is voor de grondwettigheid van de regering, kan de democratie snel omslaan in een autocratie.

Regeringen rechtvaardigen hun voorstellen vaak met het argument dat andere democratieën soortgelijke normen hanteren. Ook Netanyahu doet dit. Deze logica kan echter een ‘Frankenstaat’ creëren – een monster dat ontstaat door volkomen normale regels uit democratische samenlevingen te combineren.

Alle Europeanen kunnen naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens stappen en hun regeringen dwingen hun rechten te respecteren. De EU en haar rechtbanken zorgen er ook voor dat de Europese democratieën worden gecorrigeerd. Veel democratieën hebben grondwetten, constitutionele hoven, tweekamerparlementen en presidentiële vetorechten om de macht van de regering te beperken. In Israël daarentegen, bestaan dergelijke mechanismen niet. De Knesset is zo opgebouwd dat de regering het altijd controleert. Alle leden van de coalitie stemmen volgens de richtlijnen van de premier. Alleen de rechtbanken, de procureur-generaal en de juridische adviseurs controleren de regering. Die controle wil Netanyahu vernietigen.

Constitutionele coup

Om te voorkomen dat de huidige regering in Israël in een autocratie verandert, moet onmiddellijk actie worden ondernomen. Onderzoek toont aan dat de meest effectieve strategie is om op te treden zodra autocratische maatregelen worden voorgesteld. Als ze eenmaal in werking zijn getreden en verankerd, zijn ze veel moeilijker terug te draaien.

Brede coalities zijn nodig om beginnende constitutionele coups aan te vechten, zelfs als dat betekent dat normale meningsverschillen opzij moeten worden gezet. De vrienden van Israël, allen die de democratie in Israël en in de rest van de wereld steunen, moeten snel en eensgezind handelen om de autocratische ziekte in Israël wereldwijd te voorkomen. Het zal te laat zijn zodra de democratische vrijheden verloren gaan. De Nederlandse regering zou een discussie kunnen starten en Netanyahu op het rechte pad kunnen brengen. En anderen zouden hun verzet moeten tonen en steun moeten bieden aan Israëliërs die tegen deze veranderingen vechten. Democratie moet voorop staan en de strijd over de gewone politiek kan worden hervat zodra deze is veiliggesteld.