Opinie: ‘Verengelsing universiteiten gaat ten koste van student en samenleving’

Op de Universiteit Twente is het Nederlands sinds 1 januari 2020 niet meer de voertaal en bij bijna tachtig procent van de masteropleidingen in Nederland wordt geen woord Nederlands gesproken. Een groeiend aandeel van de studenten beheerst de Nederlandse taal mede daardoor niet of onvoldoende.

De taal waarin u dit opinieartikel leest, verdwijnt gestaag uit de academische wereld om internationale studenten tegemoet te komen. Nederlandstalige studenten en de Nederlandse samenleving worden hiermee echter uitgesloten. Het is tijd voor een politiek die onze taal beschermt tegen de doorgeslagen en niet-inclusieve internationalisering.

Internationalisering lijkt een nobel en idealistisch doel, maar is binnen hogescholen en universiteiten vaak een financieel gedreven keuze. Hoe meer studenten uit het buitenland op een opleiding afkomen, hoe groter het zogeheten marktaandeel van de opleiding en hoe meer geld ze te besteden heeft. Internationalisering is geen idealistisch doel maar een neoliberaal project om de Nederlandse taal te vervangen door de Engelse.

Toen de psychologieopleiding aan de Universiteit van Amsterdam in 2018 voor het eerst een volledig Engelstalig programma verzorgde, vertwintigvoudigde het aantal buitenlandse studenten op slag. Nederlandse studenten waren plots in de minderheid op hun eigen universiteiten, de onderwijskwaliteit verslechterde voor hen, onder meer door de toegenomen grootschaligheid. De geldkist van de universiteit stroomde intussen over.

Engelse woordenschat

De problemen die met de internationalisering gepaard gaan, komen op het bordje van de Nederlandstalige studenten terecht. Zij leren zich steeds vaker niet op academisch niveau uitdrukken in het Nederlands, en in het Engels kunnen ze zich vaak niet genuanceerd uitdrukken in werkgroepen en bij het schrijven van essays. Volgens hoogleraar taalpsychologie, Annette de Groot, is de Engelse woordenschat van de doorsnee Nederlandstalige student minstens 50 procent kleiner dan hun Nederlandse woordenschat; voor Nederlandse studenten met een migratieachtergrond is de kloof vaak nog groter na het leren van Nederlands als tweede taal en Engels als derde taal.

De afnemende Nederlandse taalvaardigheid bij studenten zal in de toekomst gevolgen hebben op de arbeidsmarkt. De Nederlandse taal is namelijk nog steeds essentieel in beroepen als huisarts, rechter of notaris. Je hoeft geen nationalist te zijn om hier zorgen over te hebben.

Ondanks alle inspanningen op het gebied van internationalisering is de positie van Nederlandse instellingen op de internationale ranglijsten niet verbeterd. Toen het Nederlandse hoger onderwijs nog grotendeels Nederlandstalig was, behoorden deze universiteiten allemaal tot de beste twee procent van de 17.000 universiteiten wereldwijd. Een internationale kennispositie kan dus uitstekend samengaan met het behoud van de eigen taal.

Voorstanders van de verengelsing zouden betogen dat een universiteit kosmopolitisch en inclusief moet zijn ingesteld, open naar elke cultuur. Maar kosmopolitisme en echte inclusiviteit zouden juist de diversiteit van elke taal en cultuur moeten vieren, in plaats van diversiteit tegen te gaan door monolinguïstisch (Engels) te worden. De verengelsing van universiteiten resulteert niet in een meer open cultuur, maar simpelweg in een cultuurverandering, want bij de Engelse taal horen ook Engelse casussen, Engelse literatuur en een Engels curriculum.

Overdreven welwillendheid

Zo kan de universiteit zich niet kwijten van haar publieke taak de Nederlandse samenleving te dienen. In het eerste jaar van politicologie komen de probleemwijken van Chicago meer voor in de leerstof dan onderzoeken over Kanaleneiland in Utrecht of de Schilderswijk in Den Haag; zo verdwijnt met de verengelsing de focus op Nederlandse onderwerpen die ook van groot belang zijn.

Progressieve academici, onder wie ikzelf, zouden juist hoogwaardig Nederlandstalig hoger onderwijs veilig moeten stellen om zo de samenleving van dienst te zijn. Niet internationale studenten zijn het probleem, maar onze overdreven welwillendheid om alles naar hun smaak te willen aanpassen ten koste van ons eigen publieke onderwijs en de Nederlandse samenleving.