Opinie: ‘Ikea is niet duurzaam, zelfs niet als de gehaktballen vegan zijn’

Zolang Ikea consumenten via looproutes in de winkel en verleidelijke reclames verleidt onnodige producten te kopen, is de stap richting meer plantaardig eten in het restaurant een duurzame schijnbeweging, vindt Reint Jan Renes.

Meubelwinkel Ikea maakt plannen om in zijn restaurants zuivel te vervangen door plantaardige alternatieven. Een mooie beweging richting een klimaatvriendelijker voedingsaanbod. Maar het schuurt ook. De winkels van Ikea zijn ontworpen en ingericht op impulsaankopen en zoveel mogelijk consumeren. Met succes: klanten van Ikea kopen gemiddeld 60 procent meer spullen dan ze van plan waren. Zolang Ikea consumenten verleidt onnodige producten te kopen – via slimme looproutes in de winkel en verleidelijke reclames – is deze stap richting meer plantaardig een duurzame schijnbeweging.

Hoe zouden we het vinden als FrieslandCampina – een van de grootste zuivelcoöperaties ter wereld – naar buiten zou brengen dat ze voor het klimaat wil overstappen op duurzaam geproduceerd kantoormeubilair? Dat is net zo ongeloofwaardig als campagnes van Coca Cola die ons adviseren gezonder te leven door meer te bewegen. Het is makkelijker verduurzamen wanneer het niet je eigen business schaadt.

Vaak is de gedachte bij dit soort duurzame initiatieven: ze zetten toch maar mooi een nieuwe groene norm neer, dat is altijd winst, nietwaar? Maar zo werkt het in dit geval helaas niet. Ikea is geen voedingsketen. Ikea verkoopt spotgoedkope meubelen en woonartikelen. Dat doet ze dankzij hun ‘veel voor weinig’-formule zeer succesvol. Afgelopen jaar steeg haar wereldwijde omzet van 37,4 miljard euro naar 39,5 miljard euro. De wegwerpproducten die de winkels verkopen hebben een grote impact op het milieu. Om al die spullen te produceren is water en land nodig. De productie leidt tot ontbossing en een grote druk op de voorraad aan grondstoffen en natuurlijke hulpbronnen van de aarde.

De impact van spullen

Uit onderzoek van CE Delft blijkt dat de allergrootste milieu-impact voor de gemiddelde Nederlander ligt bij spullen. Groter nog dan de impact van vlees eten, auto rijden, vliegen of het huis verwarmen. Wanneer we dus na de lunch met plantaardige Zweedse balletjes en havermelkcappuccino tevreden (want lekker duurzaam) massaal onze auto’s volladen met spotgoedkope, niet-duurzame Ikeaproducten, wordt het klimaat er niet beter van. Integendeel, dankzij uiterst succesvolle marketing zet Ikea mensen aan tot het kopen van spullen die ze helemaal niet nodig hebben en daarmee is het een wereldwijd symbool van overconsumptie.

Ikea heeft naar eigen zeggen ambitieuze klimaatdoelen: in 2030 wil het klimaatpositief zijn en volledig elektrisch thuisbezorgen. Helaas blijkt de uitstoot van de winkels in de afgelopen jaren te zijn toegenomen, waardoor het doel van 100 procent groene stroom in 2025 verder uit zicht is geraakt. De winkelketen biedt geen reparatieservice of losse meubelonderdelen om de levensduur van meubels te verlengen. In een interview anderhalf jaar geleden in het Financieele Dagblad gaf Paul de Jong, ceo van Ikea Nederland, aan dat een reparatieservice voor Ikea te arbeidsintensief is. Wel, zo stelt de Jong, kunnen ze klanten uitleggen ‘hoe ze een meubel kunnen repareren’. Ook wat betreft circulariteit blijft Ikea dus trouw aan de filosofie: een klein deel doet de winkel, de rest mag de klant zelf doen.

Circulair ontwerp

Om de groene beloftes waar te maken, zal Ikea echter veel meer zelf moeten doen. Niet alleen volledig overstappen naar plantaardige zuivel, maar ook de meubelen en woonartikelen 100 procent duurzaam aanbieden. Recent publiceerde het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de ‘Gedragsstrategie Burgers en circulaire economie’, waarin het stelt dat voor een omslag naar een duurzame samenleving de omgeving zo ingericht moet worden dat circulair gedrag vanzelfsprekend wordt. Producten moeten circulair ontworpen worden en erop gericht zijn het ontstaan van afval te voorkomen. Om echt duurzaam te zijn moet Ikea dus ophouden impulsaankopen te stimuleren en er alles aan doen om de producten zo te ontwerpen dat die eenvoudig te repareren, recyclen en hergebruiken zijn.

Kortom, overstappen naar plantaardige zuivel klinkt sympathiek. Echter, zolang Ikea de kernactiviteiten niet serieus verduurzaamt en consumenten blijft verleiden onnodige producten aan te schaffen, is het een duurzame schijnbeweging die pr-technisch goed scoort maar weinig doet voor het klimaat.

Een kortere versie van deze opinie verscheen eerder op de LinkedInpagina van de auteur en MSN.com