Opinie: ‘Denken staat vrij, maar complotdenken is schadelijk’

Het complotdenken intrigeert me, vooral wanneer mensen er maar fanatiek in blijven geloven.

Het begon bij het 9/11-drama, als zou het Bushbewind daar de schuld van hebben en zo dus bewust eigen onderdanen hebben willen doden. Recent werd zo ook het idee gelanceerd dat het covidvirus niet zou bestaan, maar zijn verzonnen door ‘machthebbers’ om vooral buitens­huis onze vrijheid in te perken.

Vrijwel even recent is het rechts­geding dat in Bodegraven en Almelo is aangespannen, respectievelijk tegen Micha K. en Joost K., en in Almelo tegen Michiel P..

De laatste heeft journalistieke NOS-medewerkers bedreigd en hen beschuldigd van het brengen van ‘fake-news’ – wat hij bovendien als ‘landverraad’ kwalificeerde – waarbij hij de hoop uitsprak dat er ‘een bom zou vallen op de gasten van de NOS’. Hiervoor heeft hij 70 uur taakstraf en een voorwaardelijke celstraf van een week opgelegd gekregen.

Sadopedofielennetwerk

Als kamerlid Wilders journalisten openlijk ‘uitzonderingen daargelaten tuig van de richel’ noemt, komt de journalistenbond terecht in het geweer, maar ik heb ook begrip voor de actie van Bodegraven tegen Micha K. en Joost K, die op internet op­riepen bloemen neer te leggen bij kindergraven op het kerkhof in Bodegraven. Een der complottheorieën is namelijk, hoe dwaas dit ook lijkt, dat er een sadopedofielennetwerk zou zijn van ‘machthebbers’ in de jour­nalistiek, democratie, wetenschap en rechtsspraak.

De gemeente Bodegraven meende een geding tegen Micha K. en Joost R. te moeten aanspannen, mede omdat een aantal burgers daar kindergraven hebben en zich gekwetst voelden door dit vreemde ritueel van de complotdenkers.

De rechter oordeelde gisteren in zijn vonnis dat de drie mannen hun verhalen van internet moeten verwijderen. Anders moeten zij dwangsommen betalen en kunnen zij zelfs worden gegijzeld. Volgens de rechter is er ‘geen enkel objectief bewijs voor de vergaande aantijgingen over een satanisch-pedofiel netwerk’.

Eigen gelijk

Het gaat mij echter niet om het geding, maar meer om het in herinnering brengen hoe complotdenkers opereren. Zij blijken nogal eens erg overtuigd te zijn van hun eigen gelijk, hoe dwaas dit soms ook overkomt. Het droevige is dat zij niet (willen) inzien dat hun theorieën weleens ‘fake’ zouden kunnen zijn, en ze er alles aan doen om anderen, dus ook ons, ervan te overtuigen toch in hun complotten te geloven en die te zien als echt.

Iets wat zou betekenen er tevens in mee te gaan en dus te accepteren dat het bij ons allemaal niet zo deugt. En dat onze democratie, rechtspraak en journalistiek slechts schijn is. Nee, leven in zo’n samenleving: toch maar liever niet. Denken is vrij, maar dit is behalve onzinnig ook schadelijk, in wezen zelfs wat gemeen, gezien de verdachtmaking van mensen.

Dr. Hans Feddema, cultureel antropoloog en oud-politicus