Opinie: ‘De consument zit straks in de vuurlinie van een post-brexithandelsoorlog’

Stel je wilt voor de kerst wat Engelse kaas, whisky of zalm kopen, maar die is opeens een stuk duurder geworden. Je dacht gewoon boodschappen te gaan doen, maar bent in de vuurlinie van een heuse post-brexit handelsoorlog terechtgekomen. Maar het is allemaal voor een hoger doel: het beschermen van de interne markt van de EU en het vredesproces in Noord-Ierland. Dat kun je dan vrienden en familie vertellen, als je moet uitleggen waarom je die dure kaas toch maar niet hebt gekocht.

Hoe kan het zover komen? Het Verenigd Koninkrijk is al meer dan anderhalf jaar uit de Europese Unie. De brexit was zogenaamd ‘done’, maar nog steeds ruziet de EU met haar voormalige lidstaat, vooral als het gaat om het protocol inzake Noord-Ierland. De inkt was nog niet droog onder de nieuwe akkoorden die de betrekkingen tussen de EU en het VK nu regelen, toen de Europese Commissie het VK ervan betichtte ze te schenden, en het VK ze alweer wil herzien.

En het wordt er niet beter op, ondanks de recente tegemoetkoming door de EU. De EU had aangeduid te willen instemmen met het fors reduceren van controles die momenteel plaatsvinden tussen de Britse regio en de rest van het VK. Deze controles in de Ierse Zee zijn nodig om checks tussen Noord-Ierland en de Republiek Ierland – en daarmee die harde grens dwars door het eiland – te voorkomen. Voor veel brexitkenners is een escalatie van dit geschil in de komende weken een realistisch scenario. Als dat gebeurt, moeten we ons ervan bewust zijn dat een handelsoorlog om Noord-Ierland ook Nederlandse bedrijven en consumenten zal raken.

Scherp wapen

De mogelijkheid tot escalatie is namelijk in de post-brexitovereenkomsten ingebakken. In sommige gevallen kan niet-naleving van verplichtingen uit één akkoord, waaronder het Noord-Ierland protocol, leiden tot het schorsen van verplichtingen uit een ander. Dat laatste betreft met name de handels- en samenwerkingsovereenkomst, die sinds 1 mei in werking is en onder andere de wederzijdse markttoegang regelt.

Een gebruikelijk middel om naleving van internationale verplichtingen af te dwingen is het opleggen van handelsrestricties, vaak in de vorm van importtarieven. Tussen EU-lidstaten onderling zijn deze nooit van toepassing. Wat logisch is, anders zou van de interne markt en douane-unie niet veel overblijven. In verhoudingen met landen buiten de EU behoren importtarieven daarentegen tot de scherpste wapens in het arsenaal van de Unie. In het verleden heeft ze dit al met succes tegen de Verenigde Staten ingezet. Denk hier aan duurdere Harleys, jeans en bourbon. Door de toegang tot de grote EU-markt te beperken worden externe partners op deze manier ‘aangemoedigd’ om de onderling overeengekomen regels te respecteren.

Vriendschappelijke relatie

Importtarieven die de EU het VK mogelijk oplegt, zijn echter ook pijnlijk voor bedrijven en consumenten binnen Nederland en de rest van de EU. Dit komt doordat importtarieven (het zit in de naam) door de importeurs moeten worden betaald. Dat moest de afgelopen jaren bijvoorbeeld meermaals worden uitgelegd aan president Trump, die stelde dat importtarieven een mooie bron van inkomsten voor de VS zouden zijn. De extra kosten die ze veroorzaken worden meestal doorgespeeld aan de consumenten, die met hogere prijzen te maken krijgen.

De officiële bedoeling van de post-brexitakkoorden was een nieuwe, stabiele, en vriendschappelijke relatie tussen de EU en het VK in te luiden. Het bedrijfsleven en burgers zouden zekerheid hebben. Noord-Ierland zou zelfs van twee walletjes mogen eten: binnen de EU-markt voor goederen blijven én van lucratieve nieuwe handelsakkoorden van ‘Global Britain’ profiteren. Nu zitten de Noord-Ieren tussen wal en schip, en wij zijn allemaal potentiële doelwitten van een handelsoorlog.

Sommigen zal Noord-Ierland en het vredesproces daar niets schelen, veel mensen zullen de brexit helemaal beu zijn. Wat begrijpelijk is. Maar zoals duidelijk wordt, is de brexit nog lang niet klaar met ons.