Nette uniformen bestaan, nette oorlogen niet

Het lijkt een taalspelletje.

Wij zeggen dat Poetin aanvalt. Poetin vindt dat hij zich verdedigt. Hij zegt dat het een ‘speciale operatie’ is, wij noemen het een oorlog. Hij zegt dat hij tegen nazi’s vecht, wij vinden hém een nazi.

Is Poetin gek? Nee, hij is slim. Is hij wreed? Nee, hij is rechtvaardig – vraag het maar aan zijn eigen volk.

Is er iets waar we wél op kunnen vertrouwen?

Ja, hij wil winnen.

En willen wij van hem winnen, dan moeten we net zo meedogenloos zijn. “Sorry, ethiek. We hebben je nu even niet nodig.” Negatieve kwalificaties zijn dan ook zinloos. Of hij nou gestoord is, een terrorist, een religieuze fanaticus, het doet er niet toe. Worden we er iets wijzer van? Het zijn zulke woorden en begrippen die cartoons worden en niet om te lachen zijn. Wat heb je eraan als je hem een nazi noemt? Het weerhoudt Poetin niet de gruwelijkste misdaden te plegen. En als wij willen winnen, zullen we aan het idee moeten wennen dat wij ook gruwelijke oorlogsmisdaden moeten begaan. Nette uniformen bestaan, nette oorlogen niet. Misschien moeten ook wij op den duur steden vernietigen, scholen, ziekenhuizen, bejaardenflats. We hebben dat al eerder in de geschiedenis gedaan – mijn ouders dankten er hun leven aan.

Met een hoge moraal kun je geen goede oorlogsstrategie bedenken.

Gisteren werd de Holocaust herdacht.

Het antisemitisme neemt toe. Op scholen vinden onderwijzers en leraren het ‘moeilijk’ erover te praten. Er is Israëlhaat, migranten horen thuis andere verhalen over Joden dan op school. De Tweede Wereldoorlog heeft mijn manier van denken en leven gevormd; migranten hebben andere oorlogen die hun leven heeft gepolijst. En wie geloof je eerder: je ouders of je onderwijzers?

Ik geloofde mijn ouders eerder – en pas aan het einde van mijn pubertijd mijn charismatische docenten.

Sinds een jaar of tien vind ik het ingewikkeld iets hoopgevends te zeggen over het tegengaan van antisemitisme. Antisemitisme is een handige ideologie die nauw aansluit bij andere gewelddadige ideologieën.

De strijd tegen antisemitisme zal een eeuwigdurende zijn.

Waarom?

Ik zal het te zijner tijd aan God vragen.

Bij het herdenken gisteren gingen mijn gedachten uiteraard naar Oekraïne. Herdenken is noodzakelijk om je eigen ethiek weer eens aan te scherpen. Wat is goed, wat fout? Hoe zouden we moeten leven?

Er ontbrak gisteren een Russische krans in het Wertheimpark, terwijl de Russen Auschwitz bevrijd hebben.

Dat begreep ik, maar het stemde me ook droevig.

Theodor Holman (1953) is columnist, schrijver, televisie- en radiomaker. Elke dag, uitgezonderd zondag, lees je hier zijn column. Lees al zijn columns terug in het archief.

Reageren? t.holman@parool.nl.