Met ongedocumenteerden is het té makkelijk scoren bij de achterban

Sommige onderwerpen in de politiek zijn weinig politiek. Neem de zorg. Jaarlijks geeft Amsterdam er ruim een miljard euro aan uit, een zevende van het totale budget. Geregeld voert de raad er debatten over en vaak worden ze op constructieve toon gevoerd. Geld voor Jeugdzorg? Van links tot rechts vindt men elkaar makkelijk in het pleidooi naar het Rijk.

Dat ligt anders bij het onderwerp ongedocumenteerden. Anderhalf jaar geleden begon de pilot Landelijke Vreemdelingen Voorzieningen (LVV). Verschillende opvanglocaties in Amsterdam werden opgetuigd, waar circa 400 ongedocumenteerden werken ‘aan hun perspectief’. Ze krijgen 18 maanden om een keuze te maken: vrijwillig terugkeren naar het land van herkomst of een nieuwe asielaanvraag indienen.

Inmiddels heeft het Verwey-Jonker Instituut een eerste evaluatie uitgevoerd over de LVV. Bijna de helft (47 procent) van de ongedocumenteerden blijkt zonder ‘bestendige oplossing’ de opvang te verlaten. De helft keert dus niet vrijwillig terug naar het land van herkomst en kan ook geen nieuwe asielvraag doen. Verwey-Jonker is voorzichtig met conclusies omdat de LVV’s tijdens corona stil kwamen te liggen: maandenlang was er geen begeleiding om te werken aan perspectief, stelt het rapport.

Het stuk werd deze week in de raad besproken, voorafgaand daaraan deden drie ongedocumenteerden hun verhaal. Een vrouw die hier al twintig jaar woont, zei in gebrekkig Nederlands geen familie meer te hebben in Ethiopië. Ze heeft niks om naar terug te keren. De twee andere ongedocumenteerden willen ook niet naar hun land van herkomst. Zullen zij een ‘bestendige oplossing’ vinden als de achttien maanden opvang voorbij zijn?

Compassie was er voor deze mensen vanuit de raad. Maar het debat volgde, waarna VVD en JA21 overschakelden op de cijfers. Er is tot nu namelijk nog maar voor 18 ongedocumenteerden een ‘duurzame’ oplossing gevonden. Het overgrote deel is na de opvang weer op straat beland zonder perspectief. Niet echt succesvol, voor een project waar jaarlijks 13 miljoen euro mee gemoeid is, concludeerde Marianne Poot (VVD).

ChristenUnie beet vervolgens terug door mee te doen met het cijferspel: voor 49 mensen is er een ‘semiduurzame’ oplossing gevonden – deze mensen zijn uitgestroomd en hebben opnieuw asiel aangevraagd. Denk en Bij1 konden niet achterblijven en herhaalden nog een keer de mantra dat de opvang verder gaat dan cijfers: het feit dat deze ongedocumenteerden nu in Amsterdam opvang krijgen met perspectief, is al grote winst.

Iedereen kent de rituele dans inmiddels wel. Ook wethouder Rutger Groot Wassink (Sociale Zaken) hoort al drie jaar van de rechtsere partijen dat deze mensen het land uit moeten omdat ze illegaal zijn, terwijl hij door de linkse partijen altijd wordt geprezen. Zijn antwoorden op alle kritiek blijven dezelfde: als wethouder heeft hij er geen invloed op of mensen het land worden uitgezet of een verblijfsvergunning krijgen. Ook een veel herhaalde wedervraag van de wethouder: zou het niet beter zijn als linkse en rechtse politici samenwerken, zodat de vluchtelingenproblematiek vanuit Den Haag en Europa een oplossing krijgt? De macht ligt immers niet in Amsterdam.

Een mooi pleidooi, maar dit zal vast niet het laatste vluchtelingendebat zijn geweest in de Stopera. Zelfs Verwey-Jonker concludeerde treffend dat het een wicked problem is: soms zijn problemen zo complex dat ze moeilijk op te lossen zijn en zelfs onoplosbaar lijken.

In de zorg knettert het vrijwel nooit, terwijl er een zevende van de hele begroting mee is gemoeid. Maar ook al gaat er maar één procent van het budget naartoe, ongedocumenteerden blijven voor veel partijen een te makkelijk onderwerp om de achterban mee tevreden te houden.

Ook tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar.

Politiek verslaggever David Hielkema belicht in ‘Republiek Amsterdam’ een politiek onderwerp uit de stad.

Reageren? d.hielkema@parool.nl.