Lege schappen door penny-wise besparen op pillen

Toen ik in Londen werkte moesten we van de Engelse regering eindeloos scenario’s maken ter voorbereiding op mogelijke rampzalige gevolgen van de brexit. Ik zat in een commissie die de gevolgen van tekorten aan geneesmiddelen in kaart bracht. Het was niet moeilijk het drama zichtbaar te maken dat tekorten aan antibiotica of levensreddende hartmedicijnen zouden veroorzaken.

Verbijsterend om te zien dat inmiddels in Nederland eenzelfde scenario langzaam maar zeker gewoon realiteit wordt. Afgelopen jaar waren maar liefst 1500 verschillende geneesmiddelen geheel niet leverbaar en dat aantal neemt rap toe. Wanhopige apothekers werken zich een slag in de rondte om laatste restjes medicijnen uit alle hoeken en gaten beschikbaar te krijgen of om met voorschrijvende artsen te overleggen over alternatieven – als die er zijn.

Inmiddels zijn cruciale antibiotica regelmatig niet leverbaar en moet toevlucht worden gezocht in andere middelen, met negatieve gevolgen voor het ontstaan van resistentie. Of kunnen epilepsiepatiënten hun geneesmiddelen niet meer krijgen en moeten ze uitwijken naar alternatieven die bij sommigen minder goed werken.

Reden voor al deze ellende is dat we vrijwel alle geneesmiddelen in ultralagelonenlanden zoals India en China laten maken en daarmee volledig kwetsbaar zijn voor leveringsproblemen.

Daar komt nog eens bij dat door welbewust beleid – waarbij verzekeraars alleen de allerlaagste bodemprijs voor een pilletje willen betalen (dikwijls een paar cent per dag) – Nederland achter in de rij staat als er schaarste is aan een medicament. De Zeeuwsmeisjementaliteit van verzekeraars heeft de laatste Nederlandse pillenfabriek (Innogenerics) al failliet doen gaan en hoewel met veel pijn en moeite nu een afgeslankte doorstart mogelijk wordt, zal de fabriek bij dit ongewijzigde penny-wise-beleid ongetwijfeld binnen korte tijd toch weer de deuren moeten sluiten.

Ons ministerie van VWS steekt geen vinger uit en spreekt lekker vaag over ‘maatschappelijke verantwoordelijkheid van andere partijen’. Ook van de Nederlandse Zorgautoriteit, die toezicht moet houden op toegankelijke gezondheidszorg, wordt taal noch teken vernomen, laat staan enige actie. En die arme Inspectie Gezondheidszorg weet niet veel meer te verzinnen dan telkens maar bij uitzondering toe te staan dat geneesmiddelen uit andere Europese landen mogen worden geïmporteerd.

Huh? Mag dat dan gewoonlijk niet in onze Europese markt? Nee, want de 200+ farmalobbyisten in Brussel hebben de regelgeving zo waterdicht weten te timmeren dat parallelle import uit andere landen normaliter verboden is om zo de prijzen van gepatenteerde geneesmiddelen zo hoog mogelijk te kunnen houden.

Adequate medicijnvoorziening is net als stromend water en energie een eerste levensbehoefte. Het is nauwelijks te geloven dat onze overheid zo volledig laconiek roulette speelt met de gezondheid van veel mensen. Heeft het afgelopen jaar ons niet getoond wat er gebeurt als we voor cruciale levensbehoeftes afhankelijk worden van minder betrouwbare landen met een eigen geopolitieke en strategische agenda?

Marcel Levi is voorzitter van de raad van bestuur van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Daarvoor was hij ceo van University College London Hospitals en bestuursvoorzitter van het AMC. Lees al zijn columns hier terug.

Reageren? m.levi@parool.nl.