Kan je een oorlog winnen zonder meedogenloos te zijn?

Het is alsof er een kleine duivel achter het oor van Poetin zit en soms even in z’n gehoorgang gaat staan en schreeuwt: “Hee Vlad, het kan meedogenlozer!”

“Ja ja, al goed.”

Een paar dagen later komt de duivel weer de gehoorgang irriteren: “Hee, slappeling! Wat heb ik nou gezegd? Het kan nog veel meedogenlozer, hoor!”

Afgehakte ledematen, ontvoerde kinderen, liquidaties, aanvallen op kleuterscholen en ziekenhuizen, de lijst met oorlogsmisdaden is ondertussen zo lang dat straks alleen al het voorlezen ervan bijna net zo lang zal duren als de oorlog.

Kan je een oorlog winnen zonder meedogenloos te zijn?

Vermoedelijk niet.

Voor mij is ‘demoraliseren’ dan ook het woord van deze oorlog.

Poetin wil niet alleen het volk van Oekraïne murw maken door hun moraal te executeren, hij kan dit alleen doen door zijn eigen moraal eveneens terzijde te schuiven.

Kun je je eigen moraal totaal ontkennen?

Er zijn verhalen dat Hitler de gordijntjes liet sluiten als hij in de Reichsregierungszug zat en langs een concentratiekamp reed. Duidde dat op een moraal, op een besef van goed en kwaad?

Hij wist van het bestaan af, maar hij wilde er niets van weten.

Een moraal staat namelijk een oorlog in de weg. Dus zal men altijd rechtvaardiging van de strijd vinden in ideologieën met een mystieke, religieuze en altijd autocratische inslag. Op de achtergrond is dan een God die de daden van de Leider zogenaamd goedkeurt. En die blijkbaar dol is op lijken, kinderbloed, ziekenhuizen, afgerukte ledematen en afgehakte hoofden. ‘God is de eenzaamheid van de mensen,’ schreef Sartre in De Duivel en God.

Na bijna een jaar ervaar ik de broosheid van mijn eigen moraal.

Ook ik heb zin en fantasieën om op een agressieve manier een evenwicht te herstellen. Het zijn geheime gedachten en ik beheers me, maar het zien van verregaande menselijke ellende ontwikkelt een behoefte aan zichtbare vergelding.

Je verlangt naar zaken die je niet moet willen, maar hoe meer onrechtvaardigheid je ervaart, hoe meer dat verlangen wordt aangewakkerd. Je onderdrukt dat, terwijl je je afvraagt: waarom eigenlijk?

Het wordt moeilijker om je onsmakelijke gedachten over wraak niet uit te spreken en binnensmonds te houden. Dat eist het fatsoen. Maar wanneer is het nog fatsoenlijk om je mond te houden?

Met tanks wordt beschaving vernietigd om iets van beschaving te redden. Op een ondraaglijke manier. Er kruipt een krijsende duivel via mijn oor naar mijn hersens.

Theodor Holman (1953) is columnist, schrijver, televisie- en radiomaker. Elke dag, uitgezonderd zondag, lees je hier zijn column. Lees al zijn columns terug in het archief.

Reageren? t.holman@parool.nl.