‘Geld verdienen is nooit het doel geweest van investeringen in energietransitie’

De afgelopen weken is enige commotie ontstaan over de vermeende kosten van het project om in Nederland alle woningen te verduurzamen. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) rekende uit dat dat niet rendabel zou zijn. Deze publicatie was voor raadslid van Forum voor Democratie Kevin Kreuger aanleiding om in deze krant de mening te deponeren dat huizen ‘betaalbaar verduurzamen altijd al een sprookje was’.

Voordat we deze claim weerspreken, is het misschien goed om te constateren dat het juist Forum voor Democratie is dat in fabeltjesland leeft en de kop in het zand steekt over klimaatverandering. Zelfs in een jaar dat begon met kolossale bosbranden in Australië, het ontdooien van de permafrost in Rusland, het bericht dat het smelten van de ijskap van Groenland het point of no return heeft bereikt en we in Nederland een van de heftigste hittegolven ooit beleefden, blijven vertegenwoordigers van Forum glashard de invloed van de mens op klimaatverandering ontkennen, de noodzaak om iets aan klimaatverandering te doen in twijfel trekken, en in algemene zin het draagvlak voor verduurzaming ondermijnen en saboteren. Bijdragen van Forum aan de discussie over duurzaamheid kunnen dus beter met enige scepsis bezien worden.

Gasprijs verhogen

Kreuger heeft evenwel gewoon gelijk dat het aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving op korte termijn niet rendabel is. Geld verdienen is echter nooit het doel geweest van investeringen in de energietransitie. Het doel is voorkomen dat de klimaatontwrichting nog veel ernstiger vormen aanneemt dan nu al het geval is.

Dat is een algemeen belang dat zich niet terugbetaalt in individueel gewin. Als we als overheid investeren in de transitie is dat te vergelijken met investeren in dijkverzwaring, of in testcapaciteit voor virussen. Econoom Nicholas Stern rekende voor dat de kosten van niets doen aan klimaatverandering op lange termijn honderd keer hoger zijn dan de kosten die we nu maken om wel in te grijpen.

Een belangrijk aanvullend inzicht betreft de reden dat duurzame woningen nu nog ongunstig uit de vergelijking komen met aardgas verwarmde woningen. Aardgas is nog altijd veel te goedkoop. De kosten voor het gebruik ervan worden neergelegd bij toekomstige generaties. Als we de schade die CO2 aanricht zouden verrekenen in de prijs van verwarming met aardgas, komen de duurzame opties wel degelijk als rendabel uit de vergelijking.

Het is dan ook zaak dat de regering de prijs van gas in Nederland – al dan niet via een CO2-heffing – snel verhoogt. Tot die tijd blijft er valse concurrentie bestaan van fossiele energie met duurzame oplossingen. Dat door deze verhoging mogelijk energiearmoede ontstaat, voorkomen we door lage inkomens te compenseren, én door woningen snel te verduurzamen.

Vloerisolatie

Dat er een onrendabele top is bij de transitie komt dan ook geenszins, zoals Forum beweert, als een verrassing. De gemeente Amsterdam laat precies in kaart brengen hoe groot het gat is. De stad heeft een fonds met miljoenen om het verschil te kunnen subsidiëren en de lasten zo acceptabel te maken voor huiseigenaren en huurders. Het gemeentebestuur onderhandelt met woningbouwcorporaties, energiebedrijven andere betrokken partijen om de kosten eerlijker te verdelen. Elke euro die we ter beschikking hebben voor duurzaamheid kan maar één keer worden uitgegeven. Het is dus zaak constant te zoeken naar de meest betaalbare oplossingen om huizen van het gas af te halen.

Tegelijkertijd moeten we de verschrikte berichtgeving en reactie op het onderzoek van het PBL nuanceren. Het beeld wordt gecreëerd dat het van het aardgas afhalen van woningen onbetaalbaar is. Dat klopt niet.

Het rapport heeft een berekening gemaakt voor één type woning en heeft collectieve oplossingen voor warmte genegeerd. Veel maatregelen die je kunt nemen, verdienen zich wel degelijk snel terug: vloerisolatie en dubbelglas zijn rendabel, zonnepanelen renderen beter dan je spaarrekening. De andere extra maatregelen om van het gas af te gaan, kunnen met collectieve oplossingen als warmtenetten nog beter betaalbaar gemaakt worden. Voor Amsterdammers die minder te besteden hebben, kunnen we die kosten prima afdekken, zoals bijvoorbeeld in de Wildemanbuurt in Osdorp.

Kortom: huizen van het gas afhalen verdient zich op korte termijn inderdaad niet terug, maar het is wel degelijk betaalbaar. Als we nu niet met volle kracht vooruitgaan met het aardgasvrij maken van de stad, leggen we een onacceptabele rekening neer bij Amsterdammers die in de tweede helft van deze eeuw leven. Een schone en duurzame energie- en warmtevoorziening is geen keuze maar een onvermijdelijke opdracht die we volledig en zorgvuldig moeten aanvaarden. Amsterdam heeft een voortrekkersrol, en moet die blijven nemen. Als we dit in Amsterdam al niet kunnen, van wie zullen we dat dan wel verwachten?