Een wind vol kruitdampen blaast de Koude Oorlog weer naar ons toe

Op de middelbare school hadden we een leraar Frans die soms moppen vertelde of voorlas. Op een dag zei hij: “Koning Pyrrhus legt Cinéas, zijn adviseur, zijn strijdplan om heel Italië te veroveren uit.”

“We nemen eerst Rome in. En zodra Rome is gevallen, is de rest van Italië heel eenvoudig.”

“Mooi. En wat gaan we dan doen?”

“Dan kunnen we makkelijk Sicilië veroveren.”

“Ik begrijp het. Dus in Sicilië kunnen we onze eindoverwinning vieren?”

“Zeker niet, Cinéas. We trekken vervolgens op naar Carthago. Dan Libië.”

“En dan?”

“Daarna hebben we geen vijanden meer en kunnen we feestvieren.”

“Oh Pyrrhus wat geweldig. Maar wat gaan we dan doen?”

“Dan gaan we op onze lauweren rusten.”

“Ja… heerlijk… Geweldig plan… Maar één ding begrijp ik niet: waarom gaan we niet meteen feestvieren en op onze lauweren rusten?”

Een goed pedagoog die leraar Frans, wiens naam ik ben vergeten.

Want nadat hij deze mop had verteld en wij hadden gelachen, liet hij ons het boek zien waar het in was verschenen. Het was een essay over de moraal van de existentialiste Simone de Beauvoir. Ik zal hier niet vertellen waar het boek precies over gaat, maar wel dat De Beauvoir partij kiest voor Pyrrhus. Al is het allemaal nutteloos wat de mens doet, we moeten toch handelen. We kunnen niet anders.

Poetin is een Pyrrhus. Vol van irrationele denkbeelden die voor hem rationeel zijn en die hem tot oorlog drijven; zo wil hij het Rusland van duizend jaar geleden herstellen.

In de jaren dat ik deze grap hoorde, zaten we midden in de Koude Oorlog. De angst die we voor de Duitsers hadden gehad, hadden we toen voor de Russen. En nu, verdomme, moeten we weer bang voor ze zijn.

Er deden in die jaren ook andere veelzeggende moppen de ronde. Bijvoorbeeld: “In Warschau zitten een paar mannen aan een cafétafel. Een van hen zegt: ‘Ik zou liever in Moskou voor niets werken, dan een uur tegen hoog loon in New York.’ ‘Goed zo, kameraad,’ zegt een Sovjetofficier die ook in het café zit. ‘Je bent een sieraad voor onze communistische maatschappij. Stalin zal je dankbaar zijn. Wat is je beroep?’ ‘Doodgraver,’ antwoordt de man.”

Ondertussen heeft Pyrrhus in Rusland al meer dan 100.000 mensen te betreuren – in Oekraïne waarschijnlijk iets minder. Doodgravers maken overuren.

Een wind vol kruitdampen blaast de Koude Oorlog weer naar ons toe.

Theodor Holman (1953) is columnist, schrijver, televisie- en radiomaker. Elke dag, uitgezonderd zondag, lees je hier zijn column. Lees al zijn columns terug in het archief.

Reageren? t.holman@parool.nl.