Een soldaat die tijdens de oorlog naar Ibiza gaat: absurd, maar ook begrijpelijk

Mijn moeder wilde ‘het verhaal van de vrede’ niet vertellen.

Het was ook steeds anders.

Nu eens was er een Engelse dame die kwam vertellen dat er vrede was. Het gebeurde ook wel dat de Japanse kampcommandant kwam vertellen dat de vrouwen het kamp uit mochten en ook wel hoorde mijn moeder opeens het Wilhelmus klinken en begreep ze dat ze waren bevrijd.

Zo’n grote gebeurtenis en je weet het niet precies.

Later kwamen we erachter dat mijn moeder door ernstig vitaminetekort, angst en meer dan 20 kilo gewichtsverlies aan geheugenverlies had geleden. Ze wist niet alleen haar eigen naam niet meer, ze wist ook de echte naam van mijn zuster niet. Die noemde ze ‘Tikoes’ muisje. Daar kwam bij dat toen mijn moeder het kamp mocht verlaten, de Indonesische vrijheidsstrijders haar wilden ombrengen. En oh ironie: ze moest vervolgens beschermd worden door de Japanners.

De werkelijkheid van een oorlog is vaak ironisch en satirisch.

In een artikel in The New Yorker las ik over een soldaat die voor Oekraïne vocht, terugkeerde van het front en enige tijd vrij was. Wat ging hij doen? Hij ging naar Ibiza. Na een paar weken keerde hij terug naar Kiev en vandaar terug naar het front.

Ibiza... Ik zie dan meteen een ordinaire reisfolder voor me, inclusief een kaartje voor een beachparty met een Nederlandse deejay. De route oorlog-Ibiza-oorlog vind ik op de een of andere manier absurd. Maar tegelijkertijd begrijpelijk. Je wilt even ervaren wat totale vrijheid is. Waar leef je het meest intens? Aan het front of op Ibiza?

Toen mijn moeder haar geheugen terughad en was teruggekeerd in Nederland, vroeg mijn oma waar mijn moeder het liefste naartoe wilde. “Naar het Vondelpark,” zei ze. Daar woonde ze toen vijftig meter vandaan.

“Maar je gaat elke dag al naar het Vondelpark. Wil je niet naar Parijs of Londen?”

Nee, m’n moeder wilde naar het Vondelpark. Alleen. Terwijl ze zwanger was. Van mij.

Aan het eind van haar leven, mijn vader was al gestorven, liepen zij en ik door het Vondelpark en zei ze: “De oorlog heeft je vader en mij gek gemaakt.”

“Hoezo?”

“Pappa en ik konden ook niet met elkaar over de oorlog praten. Als hij iets vertelde, zei ik: ‘Ach, bij ons was het veel erger.’ En dat zei hij ook als ik iets vertelde... Waarom wilden we dat? Omdat we gek waren gemaakt.”

Theodor Holman (1953) is columnist, schrijver, televisie- en radiomaker. Elke dag, uitgezonderd zondag, lees je hier zijn column. Lees al zijn columns terug in het archief.

Reageren? t.holman@parool.nl.