‘De Holocaust… dat is toch een film?’
PlusTheodor Holman
Al een week wil ik iets schrijven, maar ik kon er steeds geen vorm voor vinden.
We zaten op een bankje in het speeltuintje naar mijn kleinkinderen te kijken die alweer te oud zijn voor de schommel, de wip en het klimrekje. Maar ze weten dat we straks, zoals we altijd na een bezoek aan het speeltuintje hebben gedaan, pannenkoeken of poffertjes gaan eten.
Naast ons, op een andere bank, zaten een jonge moeder met een vriendin en we vingen de volgende dialoog op.
“De Holocaust… dat is toch een film?”
“Nee, of misschien ook wel. Het is dat monument in de Wibautstraat.”
“O ja. Ans Frank, toch?”
“Ja, haar dagboek. Is goed hoor.”
We schrokken en moesten tegelijkertijd lachen om de absurde dialoog. Ik wilde meteen van alles weten – waarom kwam de Holocaust ter sprake, wat wist ze van Anne Frank en van het monument op de Weesperstraat? – maar ik kon niets meer vragen want mijn hongerige kleinkinderen kwamen eraan.
“Zo gaat het met oorlog,” zei ik tegen mijn vrouw, terwijl ik in een poffertje prikte. “Zo zal het ook gaan met de oorlog in Oekraïne.”
“Ze kenden het monument en het dagboek van Anne Frank.”
“Wat moet je ook meer weten van oorlog?” zei ik met een bittere glimlach.
De jonge moeders waren ongeveer 45 jaar jonger dan ik. Ze hoorden misschien in 2000 op school van de Holocaust. Ze waren misschien 11 of 12 jaar oud tijdens 9/11. En misschien 13 of 14 jaar oud toen Theo van Gogh werd vermoord.
Tijd houdt zich niet aan z’n eigen wetten en wil de menselijke geest in de maling nemen: voor mij stierf Theo twee jaar geleden, niet negentien jaar geleden. En voor de jonge moeders is de Tweede Wereldoorlog waarschijnlijk tweehonderd jaar geleden.
“Oorlog wordt misschien voor de jeugd na verloop van tijd een vervelend cliché,” zei ik. “Voor ons was en is de Tweede Wereldoorlog het richtsnoer van ons denken en handelen. Maar dat geldt voor die generatie helemaal niet.”
We keken naar de kleinkinderen. Ik weet bijna zeker dat oorlog voor hen ook een maatstaf wordt. Maar welke oorlog?
Elk verhaal over welke oorlog dan ook is noodzakelijk, want die verhalen bepalen je moraal. Maar welke verhalen hadden we verteld als de Duitsers de oorlog hadden gewonnen? Wat voor moraal hadden we dan doorgegeven aan onze kinderen en kleinkinderen? Ik durf me dat niet voor te stellen. Maar ach, wat is een hoogstaande moraal?
Theodor Holman (1953) is columnist, schrijver, televisie- en radiomaker. Elke dag, uitgezonderd zondag, lees je hier zijn column. Lees al zijn columns terug in het archief.
Reageren? t.holman@parool.nl.
