De geest van Halbe Zijlstra waart nog altijd driftig rond op het Binnenhof

In Duitsland blijven de boekwinkels tijdens de lockdown gewoon open. ‘Spirituele tankstations’ worden ze genoemd. De oosterburen zien boeken als een essentiële levensbehoefte. Dus: als je in Berlijn straks op weg bent naar het ziekenhuis, kun je onderweg in elk geval nog even Het Lijden van de Jonge Werther scoren.

Bij ons blijven de boekwinkels dicht, maar de slijterijen open. De geest van Halbe Zijlstra waart nog altijd driftig rond op het Binnenhof. Al moet ik bekennen dat bij de aankondiging van het opnieuw sluiten van de kinderopvang, een fles absint mij ook een stuk essentiëler leek dan de nieuwe Lucinda Riley.

Toch is het contrast met de Duitsers schrijnend. Nederland, waar een ritje in de Droomvlucht of het Carnaval Festival heiliger bleek dan een bezoek aan het theater. Waar de premier het steeds heeft over ‘zaaltjes’ als hij over de podiumkunsten praat. Nee, zo’n gloedvolle liefdesverklaring aan cultuur als die van Angela Merkel in mei hoeven we hier niet te verwachten.

De CPNB en Nederlandse uitgevers willen nu dat ook hier de boekwinkels openblijven. In een oproep schrijven ze dat ‘boeken essentieel voor de geest zijn in deze zware tijden. Boeken vervullen een vitale functie’.

Tja, ik steun het doel volledig, maar dit is de taal van de leesbevorderaar. Wat mij zo stoort aan dit soort goedbedoelde betogen, is dat men altijd zo wanhopig aan al die cultuurhaters lijkt te willen bewijzen hoe belangrijk boeken zijn. Dat lezen aantoonbaar gezond voor je is of dat je er een beter mens van wordt. Alsof een roman hetzelfde is als twee ons andijvie.

De hele essentie van literatuur lijkt mij nu juist dat ze geen enkel aantoonbaar doel dient. Dat de waarde ervan evident, maar tegelijkertijd ongrijpbaar is en dat een pandemie die vergroot noch verkleint. In zijn boek Het Horrortheater van de Nederlandse Literatuur schrijft auteur en criticus Arie Storm: ‘Literatuur is slecht voor je (…) Het is gif dat in hoog tempo je zenuwstelsel aantast, wegvreet en vernietigt. Je bevindt je binnen de kortste keren in de diepste ellende.’ Amen.

We hebben al dat gedweep over hoe gezond lezen (‘juist nu!’) is helemaal niet nodig. En bij een spiritueel tankstation denk ik eerder aan een filiaal van Rituals langs de A6, waar iemand je wc-reiniger met ‘de geur van Boeddha’ probeert te verkopen. Laten we juist betogen dat de boekwinkels open moeten blijven omdat we wel wat ongezondheid kunnen gebruiken. Alle plekken waar we uit de band kunnen springen of aan ons verlangen naar zelfdestructief gedrag mogen toegeven (de club, het café) zijn gesloten. Geef ons tenminste nog de literatuur.

Bijkomend voordeel: sommigen onder ons hoeven dan ook niet meer met het halve assortiment van pannenfabrikant Tefal naar Den Haag af te reizen om ministers ervan te beschuldigen deel uit te maken van een kinderverkrachtende elite, die babybloed drinkt en probeert nanochips in onze aderen te spuiten. Ook zij kunnen dan, in de beslotenheid van het eigen vertrek, gewoon een boek openslaan.

Johan Fretz is schrijver en theatermaker. Hij schrijft op woensdag en zaterdag een column voor Het Parool.

Reageren? j.fretz@parool.nl.