Zorgen over antisemitisme bij Holocaustherdenking: ‘De laatste jaren neemt mijn somberheid toe’

Alsof het een vanzelfsprekendheid is vertelt Liesbeth van de Vijzel dat ze haar hondje Saartje heeft genoemd, een Joodse naam. “Dat kon niet anders, ik ben in deze buurt opgegroeid. Ik ken alle verhalen. Bij mijn vader konden Joden onderduiken. Die geschiedenis blijft altijd bij mij.”

Die vanzelfsprekendheid staat onder druk, signaleert het Nederlands Auschwitz Comité. Die organisatie riep mensen op om in groten getale naar de Holocaust Herdenking in Amsterdam te komen ‘als een signaal tegen het opkomend antisemitisme’.

Ook Van de Vijzel maakt zich zorgen, vertelt ze, terwijl een lange stille tocht van Joodse families voorbijtrekt. “Jonge kinderen worden niet meer goed op de hoogte gebracht,” zegt ze. “Van het verleden moeten we leren.”

Honderden mensen zijn aanwezig bij de herdenking in het Wertheimpark bij het Spiegelmonument Nooit Meer Auschwitz. Joop van der Starre spreekt, een overlevende van de Holocaust, wiens grootouders, tantes en ooms werden vermoord. “Terwijl Mokum feestvierde vanwege de bevrijding, kwamen wij thuis in een leeg huis. Ik groeide op met het gevoel dat verraad altijd op de loer lag.”

De Joodse gemeenschap heeft grote zorgen over oprukkend antisemitisme, blijkt ook uit de woorden van Jacques Grishaver, de voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité. “De afgelopen jaren neemt mijn somberheid toe. Jodenhaat steekt weer de kop op, en racisme en intolerantie nemen toe. Het is om verdrietig van te worden.”

Complottheorieën

Hij spreekt over complottheorieën en uitsluiting: “De angst voor mensen die anders zijn leidde tot de moord van mijn familie.” Hij is geschrokken van de racistische uitingen die tijdens oud en nieuw verschenen op de Erasmusbrug in Rotterdam. “Ik veroordeel dat in de sterkste bewoordingen.”

Het Nederlands Auschwitz Comité gaat pleiten voor verplichte lessen over de Holocaust op middelbare scholen, aldus Grishaver. “Kennisoverdracht en leren van het verleden zijn essentieel voor een goed functionerende, open en barmhartige maatschappij waar geen ruimte is voor uitsluiting en antisemitisme. Het is hard nodig dat daar meer aandacht voor komt.”

Vorige week verscheen een onderzoeksrapport met de conclusie dat de kennis onder jongeren over de Holocaust snel afneemt, al wordt betwijfeld of het onderzoek representatief genoeg is. Maar volgens Grishaver was dat het zoveelste signaal.

Concentratiekampen

Na een minuut stilte spraken families met elkaar. Michaël Ferron bijvoorbeeld, de familie van zijn vrouw werd vermoord in concentratiekampen van de nazi’s. “Ongelooflijk dat mensen ontvankelijk zijn voor complotten en verhalen. Er zijn nog altijd mensen die Joden, maar ook moslims of andere groepen, in een hoek willen duwen. Willen doen alsof ze er niet bij horen.”

Marianne Heesen dacht aan haar vermoorde familieleden, en aan haar opa die onderdook in de Beemster. “En nog steeds is er zoveel oorlog in de wereld. De geschiedenis helpt om het heden beter te begrijpen.”

Ook de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema zei dat 78 jaar na de bevrijding antisemitisme weer vaker de kop opsteekt. “Soms direct in geweld, in bedreigingen, in spreekkoren. Soms verstopt in lelijke complottheorieën, bedoeld om haat te voeden. Het is onverteerbaar. Amsterdammer-zijn gaat niet zonder, naast veel moois en veel om trots op te zijn, ook ons gruwelijke verleden onder ogen te zien.”

Onomstotelijke waarheid

“Zes miljoen Joden, van wie 102.000 uit Nederland en ongeveer zestigduizend uit Amsterdam: systematisch uitgesloten, vernederd en vermoord in een poging om al het Joodse leven in Europa uit te roeien. Dit is de even onvoorstelbare als onomstotelijke waarheid van de Holocaust. Met de feiten hebben wij te leven.”

Onder de aanwezigen waren premier Mark Rutte en staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS), net als de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer, Jan Anthonie Bruijn en Vera Bergkamp.