‘Wielrenner doodgereden’: achter kort berichtje gaat een geschiedenis schuil over familiedrukkerij Van Ravensberg

Op zijn vertrouwde rondje Rondehoep kwam Evert van Ravensberg op een oktoberzondag in 2017 met zijn racefiets noodlottig ten val. Zijn jongere broer Frank schreef met De Koploper zowel een eerbetoon aan de bescheiden kilometervreter als een geschiedenis van de Amsterdamse familiedrukkerij Van Ravensberg, opgericht in 1842.

Die zaterdag op de houten wielerbaan in Sloten zat de schwung er eindelijk weer in, na een ­slepende rugblessure. ‘Was weer thuiskomen met al die matties op de baan,’ jubelde de 64-jarige Evert van Ravensberg dan ook op ­Facebook. De volgende ochtend, zondag 8 oktober 2017, ging hij op pad met zijn vaste trainingsgroepje van wielerclub Gaul! Pedalerend langs de ­Amstel had hij nog wat bemoedigende ­woorden voor wegkapitein Floris van Overveld, die droomde van deelname aan de toerversie van de Italiaanse voorjaarsklassieker Milaan-­San Remo: “Jij moet met de eerste groep over de Turchino mee kunnen komen.”

In een flauwe polderbocht hield de groep in voor een tegemoetkomende auto. Bij het ritsen tikte Evert het achterwiel aan van een andere renner, raakte uit balans en kwam recht voor de auto ten val.

Het korte nieuwsberichtje ‘Wielrenner doodgereden’ zal bij de gemiddelde krantenlezer slechts een ‘korte rimpeling teweeg hebben gebracht’, denkt Frank van Ravensberg. ‘Alleen

bij omwonenden, familie, vrienden en bekenden betekent zo’n berichtje meer dan de kale vaststelling dat er (weer) iemand op de fiets ­verongelukt is,’ stelt hij in het voorwoord van

De koploper, het boek waarmee hij een van de 206 in het verkeer verongelukte fietsers in dat ene jaar een gezicht wil geven: ‘Want Evert was veel meer dan alleen maar een anoniem ­verkeersslachtoffer. Hij was een topsporter, ­familiemens, ambachtelijk ondernemer, ge­passioneerd trainer en bovenal een bijzonder prettig mens. Een sociaal mens ook, die geliefd was bij iedereen die hem kende.’

Van nature was Evert een getalenteerde ­hardloper, die overal zijn trainingskilometers probeerde te maken. Regelmatig rende hij van station Sloterdijk terug naar zijn Haarlemse ­woning. Of sprong hij direct vanuit zijn werk in de Utrechtsedwarsstraat op zijn racefiets.

Dat werk is de familiedrukkerij, opgericht in 1842 als reclamebedrijfje door winkelier, kunstlakker, aanplakker en naamgenoot Evert van Ravensberg. Onder leiding van diens kleinzoon, ook een Evert, groeit het bedrijf uit tot een gerenommeerd reclamebureau met een groot aantal muren en schuttingen in pacht voor reclameboodschappen, in Amsterdam en nog twintig andere steden. Met een kantoor op de tweede verdieping van een pand aan het Damrak en een werkplaats op de Egelantiersgracht.

Van affiches tot een Eiffeltoren

Het bedrijf verzint de reclames niet zelf, maar plakt affiches op de gepachte muren en schuttingen, levert sandwichborden voor in de stad rondlopende promotieteams, bouwt recla­mewagens, en construeert in de Ferdinand ­Bolstraat voor autofabrikant Citroën zelfs een heuse miniversie van de Eiffeltoren.

Met de overname van het concurrerende ­reclamebureau Kristel, in 1924, komt de familie Van Ravensberg ook in het bezit van een eigen drukkerij in de Karel du Jardinstraat. In mei 1931 betrekt drukkerij Van Ravensberg het pand in de Utrechtsedwarsstraat 40-42, waar het bedrijf in 87 jaar een groot aantal verhuurders overleeft. Rond 1965 heeft de drukkerij vijf drukkers, twee aanplakkers en wat werkstudenten in dienst. Het drukwerk is in die jaren geen vetpot. Volgens Frank van Ravensberg moest zijn vader van 15.000 gulden per jaar het gezin met vijf kinderen onderhouden.

Uiteindelijk worden de plakplaatsen verkocht aan reclamebureau Talsma. Bij de verkoop wordt de voorwaarde gesteld dat op de muren en schuttingen twee vakken moeten worden vrijgehouden voor bij Van Ravensberg gedrukte aanplakbiljetten van de Stadsschouwburg en de Nederlandse Opera.

In 1970 gaat ook Evert in de drukkerij aan de slag. Vader en zoon draaien die jaren als een geolied team, en de zaken gaan financieel steeds beter. Maar na een beroerte stapt Evert senior uit de zaak. En draait Evert junior werkdagen in de drukkerij van dertien uur. Aan opdrachtgevers heeft hij geen gebrek, van de eerder genoemde Stadsschouwburg en de Nederlandse Opera tot wielerwedstrijden in het Olympisch Stadion en Circus Strassburger. Ook organisatoren van Surinaamse feesten en partijen zijn kind aan huis.

Een extra klus, niet zonder risico

Makelaarsvereniging Amsterdam (MVA) laat in de Utrechtsedwarsstraat de aanplakbiljetten drukken voor de maandelijkse Eerste Amsterdamse Onroerend Goed Veiling. Een lucratieve opdracht die in 1986 wordt uitgebreid met het aanbrengen van houten borden met aankon­digingen op de gevels van de te veilen huizen. Een extra klus, niet zonder risico. Bewoners en huiseigenaren blijken bij gedwongen veilingen niet altijd gediend van de in het oog springende borden aan de gevel. Na een aantal mindere leuke ervaringen maakt Evert op de vroege zaterdagmorgen zijn route door de stad. Het is dan een kwestie van snel twee borden bevestigen, een foto maken als bewijs en door naar het volgende adres.

Bij gebrek aan een opvolger wordt het 170 jaar oude familiebedrijf in januari 2012 verkocht. De verkoopprijs valt tegen, een gevolg van geruchten dat de MVA gaat stoppen met het drukwerk. Dat blijkt te kloppen. Onder druk van de banken, die zuchten onder de kredietcrisis, worden de huizenveilingen niet lang daarna uitsluitend nog digitaal aangekondigd. Na de verkoop stort Evert van Ravensberg zich vol op het wielrennen, zit hij bijna elke dag op de racefiets. Zo ook op die noodlottige oktoberzondag in 2017.

Frank van Ravensberg - De Koploper, uitgegeven in eigen beheer, 508 blz., €25,00