PlusInterview
Wethouder: ‘Niet één silver bullet die daklozenprobleem oplost’
De druk op de Amsterdamse daklozenopvang is zo groot dat de stad kwetsbare Oost-Europeanen gaat repatriëren. ‘We kunnen helaas niet iedereen helpen.’
De Amsterdamse winteropvang wordt per 1 december vervangen door een permanente opvang. Daklozen uit Oost-Europa worden voor hulp doorverwezen naar hun land van herkomst. “De daklozen gaan ons aan het hart, maar we kunnen helaas niet iedereen helpen,” aldus wethouder Simone Kukenheim (Zorg).
“We moeten een onderscheid aanbrengen in de groep daklozen met en zonder zorgvraag, hoe aangrijpend de individuele verhalen ook zijn. We zijn er niet voor mensen die alleen een huis zoeken, maar voor de meest kwetsbare daklozen die bijvoorbeeld kampen met verslaving, schulden en psychiatrische ziektes.”
Er geldt een uitzondering voor extreem koude dagen, waarop vanwege het risico op bevriezing iedereen welkom is in de winteropvang op de Transformatorweg 6. Daar staan bijna vierhonderd bedden.
Leger des Heils
In de afgelopen jaren kregen alle daklozen van 1 december tot 1 april een gratis slaapplek in de winteropvang, maar daarmee trekt Amsterdam vooral mensen aan van buiten stad en land: 71 procent van de daklozen was niet-Nederlands, zo bleek uit recent onderzoek van de GGD. Kort na sluiting van de winteropvang in april verlieten ze de stad weer.
“De cynicus zou zeggen dat we een gratis hotel waren voor niet-Nederlanders, met name voor Oost-Europeanen,” zegt Harry Doef, directeur Zorg van het Leger des Heils, dat de winteropvang samen met HVO-Querido verzorgt.
Volgens het nieuwe beleid mag iedere dakloze in eerste instantie tien dagen in de winteropvang slapen. Als na screening blijkt dat iemands perspectief op herstel niet in Amsterdam ligt, moet diegene de opvang verlaten.
De gemeente kan niet tot repatriatie dwingen, maar het recht op opvang vervalt als mensen niet willen meewerken aan vertrek naar een instelling in het land van herkomst. Wel kan een kwetsbare Roemeense dakloze via een ‘warme overdracht’ naar een hulpinstelling in Roemenië worden verwezen. Doef: “Wij hebben vestigingen in Roemenië en 130 andere landen, dus we kunnen proberen mee te helpen aan overplaatsing naar bijvoorbeeld Boekarest.”
Het aantal daklozen in Nederland is de afgelopen tien jaar gestegen van 18.000 naar 40.000, aldus het CBS. Volgens de Amsterdamse GGD zijn in Amsterdam 500 tot 1000 daklozen.
Om aan die hulpvraag te voldoen, wordt de winteropvang uitgebreid naar een permanente crisisopvang. De huidige capaciteit van de crisisopvang is 291 bedden, vanaf 1 april wordt die uitgebreid tot 395 bedden. “Voorwaarde is wel dat daklozen daar werken aan het eigen herstel,” aldus Kukenheim. “Denk aan meewerken aan schuldhulpverlening of een behandeling bij een ggz-instelling. Het is de bedoeling dat daklozen uiteindelijk weer op eigen benen kunnen staan.”
Ontslag en echtscheiding
Het nieuwe beleid betekent niet dat elke dakloze zonder meer aanspraak kan maken op de permanente voorziening – ook niet als het om een Amsterdammer gaat. Alleen daklozen die volgens een screening van de GGD zorg nodig hebben, krijgen van de gemeente een hulptraject en een dak boven het hoofd.
Voor economische daklozen – iemand die na een ontslag en echtscheiding zijn huis verliest, maar geen ernstige lichamelijke of geestelijke aandoeningen heeft, bijvoorbeeld – is geen plek in de permanente voorziening. Diegenen zijn aangewezen op passantenpensions, het eigen netwerk of de straat.
Het nieuwe beleid biedt ook geen oplossing voor daklozen die op dit moment gebruikmaken van een tijdelijk onderkomen, in afwachting van een eigen woonruimte. Die keten zit muurvast. Het nieuwe beleid moet vooral voorkomen dat nog meer zand in de machine komt.
Uitgebreid
“Het daklozenprobleem heeft vele oorzaken, waaronder krapte op de huizenmarkt,” aldus Kukenheim. “Ook de rijksoverheid speelt daarbij een rol. Als wethouder van Amsterdam kan ik maar aan één knop draaien. Er is niet één silver bullet die het daklozenprobleem oplost.”
Met de wethouders van Den Haag, Utrecht en Rotterdam heeft Kukenheim een brief geschreven aan staatssecretaris Paul Blokhuis (VWS) voor meer financiële armslag. Amsterdam trekt verreweg de meeste daklozen en heeft met bijna 400 bedden de meest uitgebreide winteropvang. In Utrecht en Den Haag staan 60 bedden, Rotterdam heeft er 50.
De gemeente trok deze zomer al 10 miljoen euro extra uit voor het oplossen van de daklozenproblematiek. De winteropvang en permanente opvang kosten naar schatting 7 miljoen euro per jaar. “Dat past binnen het budget voor dak- en thuislozen,” aldus Kukenheim.
Naar de rechter
Advocaat Thomas Vetter wil weten of het Amsterdamse daklozenbeleid rechtmatig is. Zijn cliënt heeft volgens de gemeente al jaren recht op een eigen kamer, maar krijgt die niet. Voordat de man een containerwoning in Noord vond, sliep hij in hostels door heel Nederland. “Als gevolg van politieke keuzes en gebrek aan financiële middelen voert Amsterdam het eigen daklozenbeleid niet uit,” zegt Vetter. “Dat mag niet, denk ik.” Voor het einde van het jaar wil Vetter een uitspraak van de rechter.
Ook de daklozen die verblijven in de Leger des Heilslocaties Zuiderburgh en Gastenburgh zinspelen op juridische maatregelen. Zij verblijven al langer in de noodopvang en wachten op doorstroming naar andere woonvormen. Het Leger des Heils en de gemeente willen hen echter uit de noodopvang hebben, om plaats te maken voor acute hulpbehoevenden. Daartegen wil de groep bezwaar maken.
“Er wordt gekeken naar maatwerkoplossingen voor die mensen, om te voorkomen dat ze opnieuw op straat komen te staan,” aldus wethouder Kukenheim. “Maar het staat iedereen uiteraard vrij naar de rechter te gaan.”
