Waarom de vlam in de pan sloeg na de overwinning van Marokko: ‘Lijntje tussen feestvieren en rellen is heel dun’

In eerste instantie leek er na de overwinning van het Marokkaanse voetbalelftal op België (0-2) tijdens het WK voetbal weinig aan de hand. In verschillende steden ging een menigte de straat op. Auto’s reden toeterend voorbij, vlaggen wapperden uit het raam. Ook onder de 500 jongeren rond het Mercatorplein in Amsterdam was de stemming opgewekt.

Maar de sfeer sloeg om. Een auto en scooter werden in de fik gestoken, er werd zwaar vuurwerk afgestoken en er werden vernielingen aangericht. Ook onder andere in Den Haag en Rotterdam braken rellen uit, waarbij de ME moest ingrijpen. In Brussel was het nog heftiger, daar zette de politie waterkanonnen in. Dilan Yesilgöz, minister van Justitie en Veiligheid, kondigde een onderzoek naar de relschoppers aan.

Omslagpunt

Jacquelien van Stekelenburg, hoogleraar Sociale verandering en conflict aan de VU, predikt voorzichtigheid rond het onderwerp. Volgens haar zijn er twee belangrijke vragen die beantwoord moeten worden. De eerste is wat het triggerpoint, het omslagpunt, was tijdens de festiviteiten waardoor de sfeer grillig en agressief werd. De tweede is of de groepen in verschillende steden elkaar geïnspireerd hebben. “Alleen dan krijg je inzicht in de dynamiek van een groep.”

“Je ziet over het algemeen dat een ‘script’ ontstaat,” zegt Van Stekelenburg. “Dat is een collectieve gedraging die vaak volgens een zelfde patroon verloopt. Turkse en Marokkaanse overwinnaars, of dat nou in het voetbal of in de politiek is, zien we vaak in toeterende auto’s en met vlaggen de straat opgaan. Ze zijn goed georganiseerd en bereiken elkaar eenvoudig. Een ander deel van het script is de manier van rellen, ze geven er uiting aan door auto’s in brand te steken.”

Of de rellen in Brussel een aanstekelijke werking hadden op Marokkanen in Amsterdam valt niet te zeggen. Door sociale media zijn de onderlinge lijntjes kort. “Tijdens de avondklokrellen kopieerden menigtes elkaar,” zegt Van Stekelenburg. “De rellen in Brussel gisteren kunnen een aanleiding vormen voor ongeregeldheden in bijvoorbeeld Amsterdam. Voorbeeld doet volgen.”

Veiligheidsexpert Frank Wijnveld bevestigt dat. “We kunnen tegenwoordig niks meer los zien van die effecten. Als er ergens rellen zijn, weet je door sociale media zeker dat andere steden volgen. Daar is weinig aan te doen en niet te voorkomen.”

Ondertussen wordt vanuit een groot deel van de Marokkaanse gemeenschap schande gesproken over de rellen. “Het is heel jammer dat het niet over de historische WK-overwinning van Marokko gaat,” zegt Nordin Ghouddani, journalist van Marokkaanse komaf. “Het begon gezellig, maar er hoeft maar iets te gebeuren en het hek is van de dam. Het is kopieergedrag, makke schapen volgen het slechte voorbeeld. Het zijn tieners die stoer proberen te doen, ze denken niet na welke consequenties het voor de gemeenschap heeft. Ook de islam wordt geschaad.”

Probleemwijken

Volgens Ghouddani bestaat het probleem niet alleen in de Marokkaanse gemeenschap. “Het is heel simpel: dit gebeurt meer in probleemwijken. Daar waar onrust en onvrede diep is geworteld. Zo nu en dan komt het tot een explosie, net als tijdens de coronarellen.”

Veiligheidsexpert Wijnveld volgt de lezing van Ghouddani. “Ook autochtone Nederlanders rellen. Kijk maar naar de aanhoudende onrust in Scheveningen twee jaar geleden. Het is een maatschappelijk probleem, er zit tegenwoordig een dunne lijn tussen het uiten van vreugde en het uiten van frustratie in de vorm van rellen.”

Wel denkt Wijnveld dat de ongeregeldheden niet los gezien kunnen worden van de achtergrond van de relschoppers. “Dit zijn niet per se voetbalsupporters. Deze uitingsvorm is gelieerd aan identiteit. Ze zijn trots op hun afkomst.”

Marokko speelt donderdag om 16.00 uur de laatste groepswedstrijd tegen Canada. Bij een gelijkspel plaatsen de Noord-Afrikanen zich voor de volgende ronde. Het zou een evenaring van de prestaties tijdens het WK in 1986 betekenen.