Waar nu de Chinese supermarkt Amazing Oriental zit, zat toen de Meelhal

In het pand van de Chinese supermarkt Amazing Oriental op de Nieuwmarkt bestierde voetbalscheidsrechter Leo Horn ooit zijn textielgroothandel. Op dezelfde plek stond eerder de Meelhal, een van de eerste bedrijfsverzamelgebouwen van Amsterdam.

Toen Amsterdam eind zestiende eeuw aan de oostkant werd uitgebreid, werd de Sint Anthoniespoort overbodig als stadspoort. Het water rond de latere Waag werd gedempt en in 1614 werd er een plein aangelegd dat bekend werd als de Nieuwe Markt of de Ooster Markt. De extra ruimte kwam goed van pas, niet alleen voor woningbouw maar ook voor de aanleg van een hal voor de handelaren in meel. De opdracht ging naar stadsbouwmeester Hendrick de Keyser.

In 1615 was de bouw voltooid: een smal gebouw met een lange gevel met daarvoor een open galerij, die liep van de hoek van de Kloveniersburgwal tot de hoek van de Sint Antoniesbreestraat. Het had één verdieping en daarboven een zolder met een fraaie gestileerde top in de gevel. Het pand kreeg de bijnaam Het Hekje, wellicht vanwege de open galerij.

De Keyser bouwde in die jaren meer van dit soort nuttige gebouwen. Veel ervan hadden dezelfde opzet: een rechthoekige plattegrond, één of twee verdiepingen, bakstenen gevels verlevendigd met sierstenen en pilasters. De Meelhal leek op de in dezelfde tijd gebouwde gildenkamers naast de Munttoren, de vleeshallen op de Herenmarkt en Westermarkt en het Korenmetershuis aan de Nieuwezijds Kolk.

Ocus Bocus

Om onduidelijke redenen werd de Meelhal slechts kort als zodanig gebruikt. In januari 1616 werd besloten dat ‘die woninge boven de galerije’ zouden worden verhuurd. Het ruime pand werd een waar bedrijfsverzamelgebouw, waar tientallen kleinere ambachtslieden gingen werken en wonen. Zo vestigde Paulus Aertsz. van Ravesteyn er in dat jaar een boekdrukkerij. In dezelfde tijd zou een gezelschap van straatartiesten in de Meelhal woonruimte hebben gehuurd, onder wie een koorddanser en een Engelse goochelaar die optrad onder de naam ‘Ocus Bocus’.

Vanaf 1656 was in het pand ook nog een rooms-katholieke kerk gevestigd, geleid door pastoor Theodorus Bourlet uit Weert. In 1663 betrokken de schilder Bartholomeus van der Helst en zijn vrouw Anna du Pire een woning boven de voormalige Meelhal. Van der Helst was in 1663 een bemiddeld man, want hij betaalde jaarlijks het voor die tijd niet onaanzienlijke bedrag van 650 gulden aan huur.

Vanwege de locatie aan het drukke marktplein was de oude Meelhal zeer geschikt voor horeca. Uitbater Laurens Isidore Barthez meldde in 1842 in het Algemeen Handelsblad dat hij het café ‘vanouds genaamd Het Hekje’ had heropend als ‘Lokaal met tapperij en billard’, waarbij de ‘piano door eene bekwame hand zal worden bespeeld’. Van 1853 tot 1865 waren hier Hermanus Settels en later zijn weduwe Freerkje Settels-Smeding actief als tapper en ‘koffijhuishouder’. Settels had er in 1857 een ‘inrigting, tot zuivering van de rook en de stiklucht, alsmede tot het aanbrengen van versche lucht’ laten maken. Hij meldde dit vol trots aan zijn dranklustige klanten.

Drie adressen

In 1875 werd het pand voor 9000 gulden verkocht waarna het werd gesloopt en er een groot nieuw gebouw verrees naar ontwerp van architect J.W.F. van Schaik. Het werd een aan drie zijden vrijstaand blok van drie verdiepingen en een zolder, met afgeronde hoeken. Aan de bovenzijde kreeg de gevel een klassieke lijst met consoles en een balustrade, aan de Nieuwmarktkant een klassiek fronton waarin een klok, ‘zeer ten gerieve van de bewoners uit den omtrek’.

In het nieuwe pand werden de huizen Kloveniersburgwal 1 en Sint Antoniesbreestraat 2 opgenomen. Hierdoor had het feitelijk drie adressen: Kloveniersburgwal 1, Nieuwmarkt 27 en Sint Antoniesbreestraat 2. Dit leidde meer dan eens tot verwarring.

In het grote pand was het een komen en gaan van huurders, bewoners, ondernemers en uitbaters met uiteenlopende negotie. Barend Albek jr., agent van stoombierbrouwerij De Keijzer te Maastricht, begon in 1891 op Nieuwmarkt 27 het ‘Maastrichts Bierhuis’ ook bekend als het ‘Maastrichtse Koffiehuis’.

Op de andere hoek, op de Kloveniersburgwal, dreef Christiaan Schor in 1892 een meubelfabriek, opgevolgd door de snuisterijenhandel van Mozes David Stibbe en Co. en daarna door Abraham Ketellapper, die er vanaf 1900 aardewerk en serviesgoed verkocht. Een moderner bedrijf was Diamond Phonograph Co., dat vanaf 1903 de voorloper van de grammofoon verkocht.

In 1917 werd het complete blok te koop aangeboden. Het was de voorbode van een grote verandering. Architectenbureau Baanders kreeg in 1920 de opdracht tot een verbouwing tot bijkantoor van de Incassobank, met één centrale ingang aan de Nieuwmarkt. In 1968 kwam er een huurder in het pand wiens naam toen al een begrip was als voetbalscheidsrechter, textielhandelaar Leo Horn.

Na het textieltijdperk van Leo Horn kwam er in 1986 een handel in het pand die prima aansloot bij het Chinese karakter van de Nieuwmarkt, de Zeedijk en omgeving: China Import, tegenwoordig Amazing Oriental, een supermarkt die producten uit diverse Oost-Aziatische landen verkoopt. In de 200 vierkante meter grote winkel lopen smalle gangpaden tussen de hoog opgetaste voedingsmiddelen, serviesgoed en keukengerei.

Dit is een ingekorte bewerking van een verhaal uit het novembernummer van Ons Amsterdam.