Restanten eeuwenoude nederzetting gevonden in Noord
In het noordelijkste puntje van Amsterdam zijn de restanten gevonden van een eeuwenoude nederzetting. Een boerderij is blootgelegd, er wordt nog gezocht naar een kerkje.
Al die eeuwen hebben ze daar gelegen, de resten van een boerderij uit de zestiende eeuw. Amper een meter onder het maaiveld, onzichtbaar voor de fietsers en wandelaars die op enkele meters afstand de dijk van Durgerdam naar Uitdam volgen. “We wisten uit historische bronnen dat hier op deze plek een nederzetting heeft gelegen,” vertelt projectleider Peter Kranendonk van de gemeentelijke afdeling Archeologie. “Maar dat de resten zo gaaf en compleet zijn, dat is een grote verrassing.”
Dat wil zeggen: gaaf en compleet in de ogen van een archeoloog. De ongeoefende waarnemer ziet vier uitgegraven vakken met een muurtje van baksteen en hier en daar een houten balk en plank als overblijfsel van een fundering. “Het is heel mooi aangelegd,” prijst Kranendonk de bouwers van weleer. “Een ratjetoe aan stenen en hergebruikt hout van schepen. Het moest duidelijk binnen het budget, maar dit was bepaald geen keuterboertje.”
‘Enorme klus’
De archeologen kunnen veel aflezen uit het oude bouwmateriaal. De bakstenen boerderij met een woondeel voor de eigenaar en een staldeel voor het vee stamt waarschijnlijk uit de late zestiende eeuw. Oudere resten in een diepere laag vormen het bewijs van het bestaan van een houten voorganger uit het midden van dezelfde eeuw die is afgebrand. Kranendonk: “Het is goed mogelijk dat we nog oudere resten tegenkomen. De eerste vermelding van Uitdam komt uit 1342.”
Als die wielrenner in zijn oranje zeemleren broek even uit het beeld wil stappen, kunnen we ons in gedachten verplaatsen in de tijd. Uitdam was eeuwenlang een kleine nederzetting aan de Zuiderzee. “Er zullen vissers hebben gewoond en een paar boeren,” vertelt de archeoloog. “De elementen hadden hier vrij spel. De dijk is in de loop van de eeuwen geregeld bezweken. Deze boerderij lag op een terp die is aangelegd met mensenhanden. Een enorme klus moet dat zijn geweest.”
Er bestaan historische prenten van Uitdam waarop ook een kerk te zien is. “Daar hebben we nog geen spoor van gevonden,” zegt Kranendonk met een grijns. Dat laatste omdat de vraag naar de kerk steeds terug komt. “Op een historische kaart uit 1717 is aan de zuidkant van Uitdam een kerk te zien. Of de resten daarvan op dit terrein liggen valt nog te bezien. Wie weet komen we nog wat tegen.”
Noord/Zuidlijn
Kranendonk was eerder als archeoloog werkzaam bij de aanleg van de Noord/Zuidlijn. Dat leverde 665.412 objecten op, waaronder botresten, suikerpotten, bijlen en 1394 tafelmessen. Verveelt hij zich niet tussen het wuivende gras van Waterland? “Nee, integendeel. In de stad komen we dit soort complete plattegronden van gebouwen nauwelijks tegen. En dan zijn hier nog meer terpen in de ondergrond aanwezig, elk met een eigen geschiedenis.”
De opgraving op de grens van Uitdam vloeit voort uit de versterking van de dijk tussen Amsterdam en Hoorn. Ook op de plek van de opgraving zal worden gewerkt, vertelt Ricardo Nuijens namens de Alliantie Markermeerdijken die de dijkversterking uitvoert. “Als de archeologen klaar zijn, gaat er een dik pak zand overheen. Daarom vinden we het belangrijk om nu alles goed in kaart te brengen. Deze dijk is honderden jaren oud en heeft een enorm verhaal te vertellen. Dat verhaal willen we goed bewaren.”
