Reconstructie: hoe konden Reduan B., Derk Wiersum en Peter R. de Vries onbeveiligd worden vermoord?

‘Hy weet ga iedereen van hem laten slapen als die my naam heeft genoemt,’ schrijft Ridouan Taghi volgens justitie in januari 2017. Deze boodschap gaat over Nabil B., die werkte voor de organisatie van Taghi maar dan is overgelopen naar justitie.

Dit bericht over de kroongetuige wordt beschouwd als het uur U van de moorden op Reduan, de broer van kroongetuige Nabil B., advocaat Derk Wiersum en zijn vertrouwenspersoon Peter R. de Vries.

Het zinnetje staat in hoofdstuk 3 van het conceptrapport ‘Bewaken en Beveiligen’ van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). Op 24 augustus 2021, ruim een maand na de dood van Peter R. de Vries, heeft de toenmalige minister van Justitie om een onderzoek naar de moorden gevraagd.

In het rapport beschrijft de OVV uitvoerig de aanloop naar elk van de drie moorden in de marge van liquidatiezaak Marengo tegen Taghi en zestien medeverdachten. Het is een krachtige opsomming van waarschuwingen die niet op waarde werden geschat, ambtelijke stroperigheid en het schromelijk onderschatten van dreigend gevaar. Het concept is nog voer voor discussie en het definitieve rapport volgt, maar de hoofdlijnen tekenen zich scherp af.

Wat voorafgaat aan de moord op broer Reduan B. (41), 29 maart 2018

Nabil B. heeft binnen de groepering rond Ridouan Taghi een gestolen auto geleverd die op 12 januari 2017 is gebruikt bij een moordaanslag. Niet het doelwit is daarbij doodgeschoten, maar Hakim Changachi, uit een bevriende familie. Nabil B. komt zodanig klem te zitten tussen de misdaadgroep waarvan hij naar eigen zeggen deel uitmaakt en de familie Changachi, dat hij geen andere uitweg ziet dan zich te laten arresteren met een wapen, in de P.C. Hooftstraat.

Op 14 januari 2017 zegt hij te willen praten met politie en justitie. De organisatie rond Taghi ruikt onmiddellijk onraad. Mohamed Razzouki, tot dan de criminele boezemvriend van Nabil B., doet navraag bij naasten. Klopt het dat Nabil B. ‘gewoon’ is gearresteerd met een wapen, wat niets voor hem is?

Voor Nabil B. en zijn naasten is direct zonneklaar dat de familie gevaar loopt. In de organisatie rond Taghi is het adagium ‘wie praat die gaat’, en nu B. onbereikbaar is, kan de wraak zich op zijn naasten richten. B. wil alleen kroongetuige worden als zijn familie akkoord gaat én veilig is.

Op 23 februari 2017 praten twee officieren van justitie en de medewerker Bewaken, Beveiligen & Crisisbeheersing van arrondissementsparket Midden-Nederland in een Amsterdams hotel met de familie van Nabil B. De justitiemedewerkers zeggen niet te weten of er veiligheidsrisico’s zijn voor de familie. Vanaf dan zal het Openbaar Ministerie (OM) steeds herhalen dat familie van een kroongetuige in Nederland nooit (levens)gevaar heeft gelopen.

Frustraties, verwijten en emoties

Met name broer Reduan is al tijdens de eerste bijeenkomst ‘kritisch over de opstelling van het OM ten aanzien van de veiligheid van de familie’, schrijft de onderzoeksraad. In maart 2017 is een tweede bijeenkomst, in de ‘bunker’ van de rechtbank in Osdorp. Reduan zegt dat hij niet wil dat Nabil B. met het OM in zee gaat. Zijn familie is het unaniem met hem eens. Vanaf dan voeren ‘frustraties, emoties en verwijten’ de boventoon.

Reduan en een andere broer vinden dat justitie met een plan moet komen voor de beveiliging van de familie. Uiteindelijk wordt ‘opname van familieleden in het programma Getuigenbescherming niet overwogen’. Nabil B. probeert als extra clausule op te laten nemen dat de kroongetuigendeal pas mag worden bekendgemaakt als hoofdverdachten Ridouan Taghi en Saïd Razzouki zijn aangehouden, maar het OM gaat niet akkoord. Nabil B. ondertekent op 17 november 2017 de kroongetuigendeal. De onderzoeksrechter keurt die op 29 december 2017 goed. De verklaringen, die dan nog in de kluis liggen, kunnen worden gebruikt.

De betrokken hoofdofficieren spreken af dat de hoofdaanklager van Midden-Nederland zal optreden ‘als eerste contact voor de beveiliging van de familie van de kroongetuige’. De afdeling Bewaken, Beveiligen & Crisisbeheersing moet die beveiliging zo nodig regelen. Een nieuw gesprek tussen Reduan en een tweede broer van Nabil B. met vertegenwoordigers van de overheid levert weinig op.

Op 26 januari 2018 komt een bij het Marengoproces betrokken officier van justitie met een mededeling die betrokkenen schokt. Op 23 maart 2018 worden de eerste verklaringen openbaar. Reden: op Mohamed Razzouki is in december 2017 een aanslag gepleegd, waarna hij gewond is gearresteerd voor betrokkenheid bij de moord op Changachi. Om hem in de cel te kunnen houden, hebben de Marengoaanklagers vier van Nabil B.’s kluisverklaringen ingebracht. Die mogen van de rechter nog maar drie maanden geheim blijven.

Dat gegeven is niet gedeeld met het team Bewaken, Beveiligen & Crisisbeheersing in Midden-Nederland. Ook de familie wordt aanvankelijk niet ingelicht. In aanloop naar de bekendmaking van de deal worden voor enkele familieleden halsoverkop wat maatregelen genomen. Met andere familieleden, onder wie Reduan, is het team Bewaken, Beveiligen & Crisisbeheersing ‘nog in gesprek over mogelijk te nemen veiligheidsmaatregelen’. Het overleg tussen het OM en de familie ‘verloopt stroef’.

Noodknop

Als op 16 maart de vier verklaringen van Nabil B. in het dossier van Mohamed Razzouki zijn gevoegd, komt dezelfde dag iemand aan de deur bij een lid van de familie B. Hij eist dat de verklaringen worden ingetrokken en zegt dat de groep een broer zoekt. Die neemt zelf enkele maatregelen. Het team Bewaken, Beveiligen & Crisisbeheersing laat zijn woning van camera’s voorzien. Hij kan zijn auto laten sweepen (controleren op apparatuur waarmee die is te volgen) en krijgt een noodknop. De specialisten die een dreigingsinschatting voor de familie hadden moeten opstellen, horen pas op 23 maart 2018 dat de kroongetuigendeal diezelfde dag (!) wordt gepresenteerd. De voornoemde broer vraagt tevergeefs persoonsbeveiliging voor Reduan en zichzelf. Op 27 maart wordt afgesproken dat ‘ter afschrikking’ opvallende camera’s op de wegen naar het bedrijfspand van Reduan in Amsterdam-Noord worden geplaatst. Dat zal niet in een paar dagen gaan.

Op 29 maart 2018 wordt Reduan doodgeschoten in zijn bedrijf Knibbe Lettering in Noord. De familie hoort dezelfde avond een persofficier van justitie namens het OM ten onrechte zeggen dat Reduan ‘een gesprek over zijn veiligheid of specifieke beveiligingsmaatregelen heeft geweigerd’ en ‘meer aangeboden kreeg dan hij wilde’.

Wat voorafgaat aan de moord op advocaat Derk Wiersum (44), 18 september 2019

Derk Wiersum staat de kroongetuige vanaf 14 januari 2017 bij met een collega-advocaat. Nabil B. waarschuwt ze meteen dat ook zij moeten ‘oppassen’.

Ze worden op 15 maart 2018 na een melding van een collega-advocaat opgenomen in het stelsel Bewaken & Beveiligen, maar tegelijkertijd ‘leeft breed het gevoel dat een aanslag op een advocaat erg onwaarschijnlijk is’, omdat die ‘vervangbaar is’.

Na de moord op Reduan rijdt voortaan elk uur politie langs het huis van Wiersum. Die ‘maakt zich weinig zorgen over zijn veiligheid’. Hij krijgt een ‘afspraak op locatie’ op zijn huis en werkadres: als er wat is, komt de politie ‘met hoge prioriteit’. In het voorjaar wordt zijn huis extra beveiligd. Vanaf 7 juni 2018 rijdt de politie nog maar zes keer per etmaal langs.

Peilbakens

In een onderzoek naar ram- en plofkraken heeft de Utrechtse recherche een garagebox in beeld. Vanwege de mogelijke link met de groepering van Taghi wijst de Amsterdamse recherche de collega’s erop dat de auto’s mogelijk ook worden gebruikt om liquidaties voor te bereiden. Op 8 augustus 2019 gaat de Utrechtse recherche de garagebox heimelijk binnen. Daar staan een gestolen Renault Mégane en twee andere voertuigen. Omdat de ‘inklimmers’ maar twee peilbakens bij zich hebben om auto’s mee te volgen, worden die op de snelste voertuigen geplaatst, niet op de Mégane. Als ze twee dagen later terugkomen met een baken voor de Mégane, is die weg.

Vanaf begin augustus 2019 observeren criminelen, naar later zal blijken, Wiersum en de omgeving van zijn huis tientallen keren. Ze gebruiken gestolen auto’s met valse kentekens, waaronder de bewuste Mégane. De auto’s zijn te zien op camerabeelden van een particulier en een verkeerscamera. Het kenteken blijkt door parkeerbeheer meermaals te zijn gescand in Buitenveldert. Die informatie is niet standaard zichtbaar voor de politie.

De observaties in de straat van Wiersum blijven onopgemerkt.

Acht dagen voor de moord meldt de eigenaar van het nagemaakte kenteken dat hij steeds parkeerbonnen krijgt terwijl zíjn Mégane al sinds mei stilstaat. Het vervalste kenteken wordt in het systeem van ‘slimme verkeerscamera’s’ gezet en de recherche in Buitenveldert wordt geïnformeerd, maar de melding dat de Mégane met een vals kenteken is gesignaleerd in de buurt van Wiersum, bereikt de Dienst Regionale Informatieorganisatie van de politie in Midden-Nederland niet. De verantwoordelijken voor zijn beveiliging missen zo alle signalen dat hij al tijden wordt geobserveerd.

Na diverse mislukte pogingen schiet een huurmoordenaar Wiersum in de ochtend van 18 september 2019 dood bij zijn huis in Buitenveldert.

Wat voorafgaat aan de moord op Peter R. de Vries (64), 6 juli 2021

Hoewel Peter R. de Vries pas op 4 juni 2020 bekendmaakt dat hij Nabil B. als vertrouwenspersoon gaat bijstaan, begint de onderzoeksraad de reconstructie van zijn gebrek aan beveiliging in april 2019, als het Team Criminele Inlichtingen van de politie de tip doorgeeft dat het ‘criminele samenwerkingsverband’ rond Taghi het op hem heeft voorzien.

De Vries acht de dreiging ‘ongeloofwaardig’ omdat hij dan geen rol speelt in het Marengoproces en daarvan als misdaadjournalist maar soms verslag doet. De politie maakt een dreigingsinschatting en schaalt het risico in op ‘ernstig’ en ‘waarschijnlijk’. De dreiging is ‘voorstelbaar’.

De specialisten in Midden-Nederland adviseren verscheidene maatregelen, maar De Vries vindt die niet zinvol, behalve afscherming van zijn persoonsgegevens. Hij wil liever concrete informatie uit de bron van de dreigingsmelding, maar krijgt die niet.

Op 14 mei 2019 vertelt hij in RTL Boulevard dat hij door de overheid is gewezen op dreiging vanuit de hoek van Taghi. De volgende dag toont en citeert hij een brief ‘van Taghi’ waarin de dreiging wordt afgedaan als ‘pure onzin’. De Vries ergert zich aan het gebrek aan duiding vanuit de politie en het OM.

Na de moord op Wiersum verandert de beveiligingssituatie van De Vries niet, omdat hij niet is betrokken bij het Marengoproces. Dat gebeurt wel als hij na veel (ook juridisch) gedoe in de loop van 2020 vertrouwenspersoon van Nabil B. wordt, samen met advocaat Peter Schouten (en later ook advocaat Onno de Jong).

Schouten en De Vries benadrukken vanaf het begin dat ze niet anoniem willen werken. Als het OM en De Vries nog in gesprek zijn over zijn toegang tot het stelsel Bewaken en Beveiligen, besluiten de verantwoordelijken in Midden-Nederland op 8 mei 2020 tot onopvallend toezicht rondom zijn huis.

Toezicht bij aankomst en vertrek is lastig, omdat De Vries ‘een onregelmatig leven’ zegt te leiden en niet vier dagen tevoren zijn agenda kan delen. Wel wil hij ‘sporadisch’ gebruikmaken van de hem geboden kans zelf momenten aan te dragen waarop hij wil worden beveiligd.

De Vries, Schouten en De Jong zijn gaandeweg ontevreden omdat de overheid ze niet verder inlicht over informatie waaruit zij opmaken dat ze ‘op een dodenlijst staan’. Er zijn geregeld strubbelingen.

Man met opvallende tatoeages

Op 28 juni 2021 ziet een medewerker van de parkeergarage in de Lange Leidsedwarsstraat waar De Vries als gast van RTL Boulevard altijd parkeert, dat een man met opvallende tatoeages hem achtervolgt terwijl hij naar zijn auto loopt. De medewerker meldt dat de beveiliging van RTL. Die meldt het de politie. De politie kijkt de camerabeelden terug, maar ‘ziet niets verdachts’. Pas na de moord zal de recherche deze persoon wél op de camerabeelden zien: de huidige moordverdachte Kamil E. tegen wie levenslang is geëist. Die volgde De Vries volgens de recherche ook al na een uitzending van RTL Boulevard op 23 juni.

Door meerdere misverstanden worden de specialisten van Midden-Nederland nooit over de verdachte situatie geïnformeerd. De politie stelt de medewerker van de garage tot aan de moord geen vragen. RTL Boulevard laat de politie op 6 juli, zoals vaker, weten dat De Vries die avond te gast is. De mail wordt niet gelezen. Na de uitzending wordt hij vlak bij de parkeergarage neergeschoten. Hij sterft ruim een week daarna.

Naar verwachting presenteert de OVV dit voorjaar het definitieve rapport. Daarin zal ook een reeks aanbevelingen worden gedaan. Dan moet blijken wat de ambtelijke, bestuurlijke en politieke consequenties zijn.