Update
Politie keek vijf maanden mee met versleutelde communicatie criminelen, 42 aanhoudingen
De opsporingsdiensten hebben vijf maanden kunnen meelezen met de versleutelde berichten die criminelen elkaar stuurden via cryptocommunicatiedienst Exclu. Tijdens een grote actie in Nederland en België zijn vrijdag 72 panden doorzocht en zeker 48 verdachten aangehouden.
Dat meldt de politie, nadat Het Parool aan het begin van de middag had gemeld dat Exclu Messenger was neergehaald. De aangehouden verdachten zijn zowel criminele gebruikers als de eigenaren en beheerders van de dienst.
De landelijke recherche was onder codenaam 26Samber in september 2020 al een onderzoek begonnen naar de eigenaren en beheerders van Exclu. Een tweede onderzoek, 26Lytham, richtte zich vanaf 28 april 2022 op ‘gebruikers van Exclu van wie wordt vermoed dat zij in georganiseerd verband misdrijven plegen,’ zo meldt de politie.
De aanbieders worden ervan verdacht dat ze als criminele organisatie andere criminelen ‘faciliteerden’.
Het Team High Tech Crime van de landelijke recherche speelde de hoofdrol in de onderzoeken en werkte intensief samen met andere diensten van de Landelijke Eenheid, meerdere regionale politie-eenheden, de Fiod en de Rijksrecherche. Ook Eurojust en Europol zochten mee, en opsporingsdiensten in Italië, Zweden en Frankrijk.
Het Duitse Landeskriminalamt (LKA) Rheinland-Pfalz was in juni 2020 ook een onderzoek naar Exclu begonnen, en werkte met Nederland samen.
Vrijdag ontmanteld
De dienst Exclu werd eerst gehackt door met name de Nederlandse cyberspecialisten, vijf maanden afgetapt en vrijdag ontmanteld. De recherche zette ook traditionele opsporingsmethoden in, vooral om gebruikers van de app te identificeren.
Net als bij eerdere ontmantelde servers zoals Ennetcom, PGP Safe, EncroChat en SkyECC stuurden de gebruikers elkaar heimelijk versleutelde berichten, met het doel uit het zicht van politie en justitie te blijven.
De app kon op smartphones worden geïnstalleerd en daarna worden geactiveerd met een licentie van 800 euro voor een half jaar gebruik. Via Exclu konden behalve berichten ook foto’s, notities, gesproken memo’s, chatconversaties en video’s worden uitgewisseld. Exclu werd door de eigenaren en beheerders aangeprezen vanwege de ‘hoge mate van veiligheid’ en had naar schatting zo’n 3000 gebruikers, van wie 750 Nederlandstaligen.
Verschoningsrecht
De politie laat weten dat advocaten, notarissen, artsen, geestelijken en anderen die zich kunnen beroepen op hun verschoningsrecht, zich kunnen melden via geheimhouders@OM.nl. Als vaststaat dat het inderdaad om geheimhouders gaat, belooft de politie hun gegevens te verwijderen.
In 2016 werden de Canadese servers van de Nederlandse aanbieder Ennetcom als eerste in beslag genomen. In de jaren daarna volgden het eveneens door Nederlanders beheerde PGP Safe (Costa Rica), EncroChat (Frankrijk) en SkyEcc (Frankrijk). In juni 2021 werd bekend dat Amerikaanse opsporingsdiensten aanbieder An0m hadden overgenomen, zodat live kon worden meegelezen. Ook die operatie zorgde voor bewijs in meerdere strafzaken.
Rechtmatig bewijs
Advocaten voeren al jaren strijd tegen de volgens hen onrechtmatige inbeslagname van sommige van de servers, maar vangen steeds bot bij rechtbanken en gerechtshoven, die de berichten als rechtmatig bewijs zien.
Inmiddels zorgen de data uit de in beslag genomen servers naast bewijs in strafzaken, voor de opsporingsdiensten ook voor volop nieuwe inzichten in de wijze waarop de onderwereld opereert. Vrijdag publiceert Het Parool een interview met plaatsvervangend hoofdofficier van justitie Janneke de Smet waarin ze uitlegt hoe de schat aan PGP-data zorgt voor een nieuwe aanpak van de georganiseerde misdaad.
‘Het doel is de criminele machtsstructuren écht af te breken’
De massale onderschepping van crimineel berichtenverkeer leidt tot een omwenteling in de opsporing. Plaatsvervangend hoofdofficier van justitie Janneke de Smet-Dierckx: ‘Door de geldstroom van criminelen te ontregelen zijn we veel effectiever dan met afpakken.’ Lees hier het interview.
Luister ook naar de Parool Misdaadpodcast
